Umowa spedycji kolejowej

Umowa spedycji należy do kategorii nazwanych umów prawa cywilnego, co oznacza, że jej podstawową regulację prawną odnajdziemy w konkretnych przepisach Kodeksu cywilnego. W praktyce spedycja nie musi oznaczać wykorzystywania wyłącznie samochodów jako środków transportowych, dosyć często duże znaczenie w tym zakresie ma kolej. Czy w takiej sytuacji możemy mówić o umowie spedycji kolejowej?

Umowa spedycji

Zgodnie z treścią art. 794 KC, przez umowę spedycji spedytor zobowiązuje się za wynagrodzeniem w zakresie działalności swego przedsiębiorstwa do wysyłania lub odbioru przesyłki albo do dokonania innych usług związanych z jej przewozem. Spedytor może występować w imieniu własnym albo w imieniu dającego zlecenie.

Umowę spedycji nie wolno mylić z umową przewozu – w praktyce jest ona bowiem znacznie szersza niż zwykły przewóz. Spedytor musi dokonywać wielu różnych czynności, nie tylko tych o charakterze transportowym. Jak zauważył Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 18 stycznia 1971 r. (sygn. akt I CR 566/70), usługi spedycyjne mają charakter fachowej pomocy w obsłudze przewozu towarowego oraz, że pomoc ta z reguły powinna także obejmować udzielanie porad co do sporządzania dokumentów handlowych związanych z przewozem w taki sposób, jaki jest niezbędny do uniknięcia trudności w odbiorze przesyłek.

Spedycja kolejowa

Transport dokonywany w ramach spedycji może przybierać różne formy – najczęściej jest to postać samochodowa, choć równie często pojawiają się możliwości przesyłania towarów drogą lotniczą, morską i kolejową. Wybór formy transportu zależy oczywiście od stron istniejącego zobowiązania, nie bez znaczenia jest także koszt danej opcji przesyłki oraz długość całej trasy, którą musi pokonać dostawca.

Podstawową zaletą spedycji kolejowej jest transport towarów o znacznej masie i ilości na spore odległości. Spedycja tego rodzaju jest także w większym stopniu niezależna od warunków pogodowych, niż ma to miejsce w przypadku transportu samochodowego, a niekiedy także i lotniczego. Spedycja kolejowa to także ograniczenie przeciążenia dróg, a co za tym idzie również i zmniejszenie liczby wypadków i kolizji drogowych.

Umowa spedycji kolejowej

Tak naprawdę każdy rodzaj spedycji wymaga zawarcia odpowiedniej umowy, dotyczy to więc również i spedycji kolejowej. Cechą różnicującą dane zobowiązania jest forma transportu.

Do elementów przedmiotowo istotnych umowy spedycji należą:

• oznaczenie przesyłki (strony muszą wiedzieć, co ma być przedmiotem przewozu),
• wynagrodzenie (umowa spedycji jest umową odpłatną),
• rodzaj i zakres usługi spedycyjnej (w przypadku spedycji kolejowej będzie to oczywiście transport wykonywany przy użyciu pociągów i wagonów),
• prawa i obowiązki spedytora oraz zlecającego spedycję.

Umowa spedycji jest bardziej rozbudowana niż typowa umowa przewozu. Spedytor może się bowiem zobowiązać do wykonania innych usług, odmiennych od samego transportu określonych rzeczy. Warto jednak w tym miejscu zaznaczyć, że umowa spedycyjna nie może mieć za swój przedmiot jedynie „innych usług”, jak mogłoby wskazywać dosłowne brzmienie przepisu w wyniku zastosowania spójnika „albo”. W wyroku Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z 7 kwietnia 2017 r. (sygn. akt I ACa 894/16) wskazano, że w świetle art. 794 §1 KC przedmiotem spedycji mogą być usługi inne niż stricte spedycyjne, ale tylko wówczas, gdy występują równolegle ze świadczeniem spedycji w zakresie wysyłania lub odbioru przesyłki”. Zatem między stronami powinna wystąpić przede wszystkim usługa dotycząca wysłania lub odbioru przesyłki. Dlatego też wydaje się, że jest to po prostu niefortunne sformułowanie wspomnianego przepisu przez ustawodawcę.

Wykorzystanie spedycji kolejowej nie oznacza, że w ramach jednej umowy nie można skorzystać z innych form transportu. Dopuszczalne i w zasadzie częste są sytuacje, w których towary są najpierw transportowane do dworca kolejowego samochodami, następnie odbywają podróż pociągiem, aby finalnie zostały doręczone również przy wykorzystaniu usługi transportu samochodowego. Spedytor ma zatem możliwość stosowania łączonych metod transportu przy wykorzystaniu wszystkich dostępnych środków i metod – oczywiście za uprzednią zgodą zleceniodawcy. Należy pamiętać, że opisanie formy transportu jest istotnym elementem każdej umowy spedycyjnej.

W spedycji kolejowej stosowane są najczęściej kontenery lub wagony. Dostępne są również platformy przeznaczone typowo pod dany rodzaj ładunku, jak np. wagony do masowych przewozów węgla, drewna czy metali, cysterny do przewozu płynów a także chłodnie służące do transportu świeżej żywności oraz artykułów szybko się psujących. Zastosowanie kontenerów w transporcie multimodalnym pozwala oszczędzić czas i pieniądze – nie zachodzi wówczas konieczność każdorazowego przeładunku towarów w momencie zmiany środka transportu.