Co określa zakres odpowiedzialności spedytora?

Umowa spedycji należy do kategorii nazwanych umów cywilnoprawnych, co w praktyce oznacza, że jej pełną regulację odnajdziemy w przepisach KC. To właśnie tam powinniśmy szukać zakresu odpowiedzialności spedytora. Czy strony umowy spedycji mogą jednak określić te obowiązki odmiennie?

W skrócie:

• Spedytor może występować w imieniu własnym albo w imieniu dającego zlecenie.
• Spedytor ma obowiązek dbania o to, by klient otrzymał zwrot nienależnie pobranych opłat za przewóz, cło i inne należności związane z przesyłką.
• Spedytor jest odpowiedzialny za przewoźników i dalszych spedytorów którymi posługuje się przy wykonaniu zlecenia.

Czym jest umowa spedycji?

Zgodnie z treścią art. 794 KC, przez umowę spedycji spedytor zobowiązuje się za wynagrodzeniem w zakresie działalności swego przedsiębiorstwa do wysyłania lub odbioru przesyłki albo do dokonania innych usług związanych z jej przewozem. Spedytor może występować w imieniu własnym albo w imieniu dającego zlecenie.

Usługi spedycyjne mają charakter fachowej pomocy w obsłudze przewozu towarowego oraz, że pomoc ta z reguły powinna także obejmować udzielanie porad co do sporządzania dokumentów handlowych związanych z przewozem w taki sposób, jaki jest niezbędny do uniknięcia trudności w odbiorze przesyłek.

Przepis art. 794 §2 KC przewiduje dwa rodzaje umowy spedycji – umowy zastępstwa pośredniego, kiedy spedytor występuje w imieniu własnym oraz umowy zastępstwa bezpośredniego, gdy spedytor działa w imieniu dającego zlecenie. Skutki prawne konkretnej umowy będą różne w zależności od tego, która z odmian umowy spedycji znajdzie w niej zastosowanie. Jeżeli spedytor działa w imieniu dającego zlecenie, znajdą zastosowanie przepisy o przedstawicielstwie (art. 95 i nast. KC), czyli czynność prawna dokonana przez przedstawiciela (spedytora) wywoła skutki prawne bezpośrednio w sferze reprezentowanego (dającego zlecenie). Natomiast gdy spedytor działa we własnym imieniu, ale na rachunek dającego zlecenie, jego czynności prawne nie wywołują bezpośrednich skutków dla dającego zlecenie. Dla wykonywania przez dającego zlecenie praw nabytych dla niego przez spedytora, jako zastępcę pośredniego, konieczne jest przelanie tych praw przez spedytora na dającego zlecenie, stosownie do treści art. 740 KC w zw. z art. 796 KC.

Kim jest spedytor?

Spedytor jest jedną ze stron omawianej umowy. Do jego podstawowych obowiązków należy:

• organizacja przewozu ładunków,
• wybór środka transportu,
• przygotowywanie szczegółowej dokumentacji transportowej,
• obsługa ubezpieczeniowa przesyłek,
• ewentualna odprawa celna,
• odbiór i dostarczanie przesyłek,
• dokładne zabezpieczenie przesyłki na czas przewozu,
• zawieranie umów przewozowych.

Zgodnie z obowiązującymi przepisami spedytor podejmuje także czynności potrzebne do uzyskania zwrotu nienależnie pobranych sum z tytułu przewoźnego, cła i innych należności związanych z przewozem przesyłki, czynności potrzebne do zabezpieczenia praw dającego zlecenie lub osoby przez niego wskazanej względem przewoźnika albo innego spedytora.

Warto w tym miejscu zaznaczyć, że spedytor może sam dokonać przewozu. W tym wypadku spedytor ma jednocześnie prawa i obowiązki przewoźnika.

Odpowiedzialność spedytora

Tak jak w przypadku każdej umowy cywilnoprawnej, tak i w ramach umowy spedycji każda ze stron jest zobowiązana do należytego wykonania swoich obowiązków. W praktyce oznacza to m.in., że spedytor może być pociągnięty do odpowiedzialności względem dającego zlecenie, jeśli nie wykona swoich obowiązków należycie.

Spedytor jest odpowiedzialny za przewoźników i dalszych spedytorów, którymi posługuje się przy wykonaniu zlecenia, chyba że nie ponosi winy w wyborze. Spedytor jest w pełni odpowiedzialny za przewoźników i, ewentualnie, dalszych spedytorów którymi posługuje się przy wykonaniu zlecenia, a więc odpowiada za nieprawidłowe wykonanie przez te podmioty ich zobowiązania w dostarczeniu przesyłki do miejsca jej przeznaczenia oraz za szkodę w substancji przesyłki lub jej utratę, chyba że nie ponosi winy w wyborze przewoźnika.

Wszystkie obowiązki, bez względu na źródło ich pochodzenia, spedytor powinien wykonywać z należytą starannością, a o mierze tej staranności rozstrzyga charakter prowadzonej działalności, która musi być prowadzona w ramach przedsiębiorstwa. W związku z tym wszystkie działania podejmowane w ramach umowy spedycji powinna determinować troska o interes zleceniodawcy. Uzasadnione są zatem podwyższone wymagania stawiane spedytorowi, którego obowiązkiem jest sprawdzenie rzetelności przewoźnika.

W przypadku, gdy spedytor miał obowiązek pieczy nad przewożonym towarem oraz był zobowiązany do wykrycia pomyłki spoczywa obowiązek jego zwrotu nadawcy lub zapłaty jego równowartości w przypadku przywłaszczenia towaru w toku przewozu przez nieustalonego sprawcę. Powyższe następuje w sytuacji, gdy przewoźnik nie dopełnił spoczywającego na nim obowiązku sprawdzenia danych listu przewozowego w zakresie ilości sztuk przewożonego towaru przy jego przyjęciu (obowiązek ten wynika z art. 8 Konwencji CMR).

Pamiętajmy, że odpowiedzialność spedytora, posługującego się profesjonalnym przewoźnikiem, jest wydatnie ograniczona; odpowiada on jedynie za winę w wyborze. Sam fakt zaistnienia szkody transportowej nie dowodzi odpowiedzialności spedytora i w konsekwencji – odpowiedzialności ubezpieczyciela.