Co to jest rękojmia i czym się różni od gwarancji?

Pojęcie rękojmi i gwarancji jest bardzo często mylone i używane zamiennie. Tak naprawdę są to dwie niezależne od siebie instytucje prawa cywilnego, z których może skorzystać kupujący. Kiedy mamy do czynienia z gwarancją a kiedy z rękojmią.

Z tego artykułu dowiesz się, że:

• Gwarancja to zapewnienie producenta lub sprzedawcy, że dany przedmiot nie ulegnie zepsuciu w określonym terminie.
• Gwarancja jest instytucją prywatną, a nie ustawową, co oznacza, że uprawnienia kupującego są uzależnione od treści dokumentu gwarancyjnego.
• Rękojmia jest instytucją ustawową, która określa, że sprzedawca ponosi odpowiedzialność za wady sprzedanej rzeczy.
• Prawa z tytułu rękojmi powstają automatycznie, na podstawie odpowiednich przepisów Kodeksu cywilnego.
• Rękojmia jest instytucją powszechną, a gwarancja umowną i prywatną.
• Rękojmia jest przedłużana na kolejny wskazany okres, jeśli kupujący otrzyma w jej ramach nowy przedmiot.
• Gwarancja nigdy nie wyłącza odpowiedzialności sprzedawcy z tytułu rękojmi.
• Kupujący może skorzystać z uprawnień oferowanych zarówno przez gwarancję, jak i rękojmię.

Czym jest gwarancja i jakie są jej podstawowe zasady?

Gwarancja jest formą zapewnienia producenta lub sprzedawcy, że dany przedmiot nie ulegnie zepsuciu w określonym terminie. Gdyby tak się jednak stało kupujący ma prawo dochodzić stosownych roszczeń, które określone są przez udzieloną gwarancję. Przyjmuje się, że gwarancja istnieje tylko wtedy, gdy udziela jej sprzedawca lub producent towaru, względnie świadczonej usługi. Tym samym oznacza to, że gwarancja nie obowiązuje z mocy samego prawa i powoływać się na nią można tylko wtedy, gdy umowa sprzedaży stanowi o tym jednoznacznie.

Zgodnie z treścią art. 577 Kodeksu cywilnego udzielenie gwarancji następuje przez złożenie oświadczenia gwarancyjnego, które określa obowiązki gwaranta i uprawnienia kupującego w przypadku, gdy rzecz sprzedana nie ma właściwości określonych w tym oświadczeniu. Oświadczenie gwarancyjne może zostać złożone w reklamie.

Obowiązki gwaranta mogą w szczególności polegać na zwrocie zapłaconej ceny, wymianie rzeczy bądź jej naprawie oraz zapewnieniu innych usług. Jeżeli została udzielona gwarancja co do jakości rzeczy sprzedanej, poczytuje się w razie wątpliwości, że gwarant jest obowiązany do usunięcia wady fizycznej rzeczy lub do dostarczenia rzeczy wolnej od wad, o ile wady te ujawnią się w ciągu terminu określonego w oświadczeniu gwarancyjnym. Jeżeli nie zastrzeżono innego terminu, termin gwarancji wynosi dwa lata licząc od dnia, kiedy rzecz została kupującemu wydana.

Z istoty swojej gwarancja ma charakter bezwarunkowy i opiera się na zasadzie ryzyka gwaranta. Dla uruchomienia uprawnień (zamawiającego, kupującego) z tego tytułu wystarczające jest zatem ujawnienie istnienia wady w rzeczy (przedmiocie robót) w okresie trwania gwarancji.

Bez istotnego znaczenia jest natomiast, czy wada taka powinna być dostrzeżona przez uprawnionego już w trakcie odbioru robót (zakupu rzeczy), tym bardziej, gdy uprawniony nie jest profesjonalistą i może nie mieć wystarczającego doświadczenia w badaniu efektów wykonania przedmiotu umowy.

Podstawową funkcją gwarancji jakości, jest ochrona kupującego (uprawnionego z gwarancji) przed konsekwencjami „zepsucia się” przedmiotu objętego gwarancją i przed niewłaściwym funkcjonowaniem tego przedmiotu pozostającym w związku z jego wadliwością. Gwarancja jakości obejmuje więc wady tkwiące w dostarczanym produkcie, referujące do jego wartości, a więc winna dotyczyć jakości dostarczonych towarów, czy też wykonanych prac wynikających z opisu przedmiotu zamówienia.

Sąd Najwyższy wyroku z dnia 22 września 2020 r. (sygn. akt I CSK 761/18) zauważył, że funkcja ochronna gwarancji, która dotyczy konsekwencji braku należytego funkcjonowania przedmiotu sprzedaży – zgodnego ze zwyczajnym przeznaczeniem takiej rzeczy – nakazuje uznanie, iż ocena występowania wady fizycznej objętej zakresem gwarancji nie może sprowadzać się do stwierdzenia, iż za wadę taką można uznać jedynie usterki, które uniemożliwiają korzystanie z rzeczy zgodnie z przeznaczeniem. Funkcja gwarancji bowiem pozostaje podobna do tej, jaką pełni rękojmia i odnosi się do ochrony kupującego m.in. w przypadku, gdy dobro majątkowe objęte gwarancją zawodzi w funkcjonowaniu bądź nie ma wymaganej względnie umówionej sprawności.

Czym jest rękojmia i jakie są jej podstawowe zasady?

Rękojmia jest formą odpowiedzialności sprzedawcy względem kupującego za wady fizyczne lub prawne sprzedanej rzeczy. Instytucja ta istnieje z mocy samego prawa i nie wymaga stosowania dodatkowych porozumień umownych.

Ustawowa odpowiedzialność sprzedawcy z tytułu rękojmi za wady sprzedanej rzeczy ma charakter absolutny, tzn. sprzedawca nie może się z niej zwolnić, obciąża go ona niezależnie od tego, czy to on spowodował wadliwość rzeczy, czy ponosi w tym zakresie jakąkolwiek winę, a nawet, czy w ogóle wiedział lub mógł wiedzieć o tym, że sprzedawana rzecz jest wadliwa.

Brak wiedzy, choćby nawet elementarnej, czy nawet podejrzeń w żaden sposób nie wpływają na wyłączenie odpowiedzialności czy nawet jej ograniczenie. Ściśle mówiąc, wystarczającą przesłanką faktyczną tego rodzaju odpowiedzialności, która powstaje już po wykonaniu świadczenia z umowy przez sprzedawcę (umorzeniu jego zobowiązania), jest ustalenie, że wydana i odebrana przez kupującego rzecz wykazuje cechy kwalifikujące ją w danym stosunku prawnym jako rzecz wadliwą. Odpowiedzialność opisywanego typu charakteryzuje się zasadniczo niemożnością uwolnienia się od odpowiedzialności .

Zgodnie z treścią art. 560-5611 KC jeżeli rzecz sprzedana ma wadę, kupujący może złożyć oświadczenie o obniżeniu ceny albo odstąpieniu od umowy, chyba że sprzedawca niezwłocznie i bez nadmiernych niedogodności dla kupującego wymieni rzecz wadliwą na wolną od wad albo wadę usunie.

Ograniczenie to nie ma zastosowania, jeżeli rzecz była już wymieniona lub naprawiana przez sprzedawcę albo sprzedawca nie uczynił zadość obowiązkowi wymiany rzeczy na wolną od wad lub usunięcia wady. Jeżeli kupującym jest konsument, może zamiast zaproponowanego przez sprzedawcę usunięcia wady żądać wymiany rzeczy na wolną od wad albo zamiast wymiany rzeczy żądać usunięcia wady, chyba że doprowadzenie rzeczy do zgodności z umową w sposób wybrany przez kupującego jest niemożliwe albo wymagałoby nadmiernych kosztów w porównaniu ze sposobem proponowanym przez sprzedawcę.

Przy ocenie nadmierności kosztów uwzględnia się wartość rzeczy wolnej od wad, rodzaj i znaczenie stwierdzonej wady, a także bierze się pod uwagę niedogodności, na jakie narażałby kupującego inny sposób zaspokojenia. Obniżona cena powinna pozostawać w takiej proporcji do ceny wynikającej z umowy, w jakiej wartość rzeczy z wadą pozostaje do wartości rzeczy bez wady. Kupujący nie może odstąpić od umowy, jeżeli wada jest nieistotna.

Jeżeli rzecz sprzedana ma wadę, kupujący może żądać wymiany rzeczy na wolną od wad albo usunięcia wady. Sprzedawca jest obowiązany wymienić rzecz wadliwą na wolną od wad lub usunąć wadę w rozsądnym czasie bez nadmiernych niedogodności dla kupującego.

Sprzedawca może odmówić zadośćuczynienia żądaniu kupującego, jeżeli doprowadzenie do zgodności z umową rzeczy wadliwej w sposób wybrany przez kupującego jest niemożliwe albo w porównaniu z drugim możliwym sposobem doprowadzenia do zgodności z umową wymagałoby nadmiernych kosztów. Jeżeli kupującym jest przedsiębiorca, sprzedawca może odmówić wymiany rzeczy na wolną od wad lub usunięcia wady także wtedy, gdy koszty zadośćuczynienia temu obowiązkowi przewyższają cenę rzeczy sprzedanej.

Jeżeli rzecz wadliwa została zamontowana, kupujący może żądać od sprzedawcy demontażu i ponownego zamontowania po dokonaniu wymiany na wolną od wad lub usunięciu wady. W razie niewykonania tego obowiązku przez sprzedawcę kupujący jest upoważniony do dokonania tych czynności na koszt i niebezpieczeństwo sprzedawcy.

Sprzedawca może odmówić demontażu i ponownego zamontowania, jeżeli koszt tych czynności przewyższa cenę rzeczy sprzedanej. Jeżeli kupującym jest konsument, może on żądać od sprzedawcy demontażu i ponownego zamontowania, jest obowiązany jednak ponieść część związanych z tym kosztów przewyższających cenę rzeczy sprzedanej albo może żądać od sprzedawcy zapłaty części kosztów demontażu i ponownego zamontowania, do wysokości ceny rzeczy sprzedanej.

Główne różnice między rękojmią a gwarancją

Podstawową różnicą pomiędzy rękojmią a gwarancją jest źródło pochodzenia uprawnień kupującego w przypadku zniszczenia się zakupionego towaru lub ujawnienia jego wady. Prawa z tytułu rękojmi powstają automatycznie, na podstawie odpowiednich przepisów Kodeksu cywilnego.

Gwarancja wymaga działania ze strony sprzedawcy lub producenta, który może ale nie musi jej udzielić kupującemu. Możemy więc powiedzieć, że rękojmia jest instytucją ustawową i powszechną, zaś gwarancja umowną i prywatną. O ile rękojmia istnieje zawsze, o tyle gwarancja tylko wtedy, gdy udzieli nam jej sprzedawca lub producent danej rzeczy.

Zakres praw przysługujących z tytułu rękojmi został ściśle określony w przepisach Kodeksu cywilnego, w przypadku gwarancji uprawnienia są uzależnione od treści dokumentu gwarancyjnego. W tym drugim przypadku to producent lub sprzedawca decyduje jaki zakres będzie miała udzielana przez niego gwarancja i jak długo może ona potrwać. Przepisy ustawowe znajdą tutaj zastosowanie tylko wtedy, gdy dokument gwarancyjny nie reguluje jakiejś kwestii (np. okresu trwania gwarancji).

Kolejną istotną różnicą pomiędzy tymi dwiema instytucjami jest okres ich trwania. Rękojmia nie ulega automatycznemu przedłużeniu po wykorzystaniu uprawnień przez kupującego w tym zakresie. Z kolei gwarancja jest przedłużana na kolejny wskazany okres, jeśli kupujący otrzyma w jej ramach nowy przedmiot.

Czy gwarancja wyłącza rękojmię?

Tak naprawdę gwarancja nigdy nie wyłącza odpowiedzialności sprzedawcy z tytułu rękojmi. Rękojmia jest bowiem instytucją ustawową a nie umowną, co oznacza, że działa niezależnie od udzielonej gwarancji oraz uprawnień z niej wynikających.

W praktyce oznacza to, że kupujący może skorzystać z uprawnień oferowanych zarówno przez gwarancję, jak i rękojmię – przy czym może to zrobić w dowolnej kolejności. Najważniejsze jest to, by zmieścił się w terminach ważności każdej z tej instytucji. Wykorzystanie rękojmi lub gwarancji nie stoi na przeszkodzie temu, aby skorzystać z drugiej możliwości dochodzenia odpowiedzialności od sprzedawcy lub producenta uszkodzonej rzeczy.

Co jest lepsze gwarancja czy rękojmią?

To kupujący decyduje czy lepiej opłaca mi się skorzystać z uprawnień gwarancyjnych, czy też oferowanych w ramach ustawowej rękojmi. Decydujące znaczenie w tym zakresie ma dokument gwarancyjny – jeśli będzie on zawierał ustalenia korzystniejsze dla kupującego, niż przepisy Kodeksu cywilnego to lepiej skorzystać z gwarancji niż z rękojmi.

Kupujący, który zdecyduje się na wykorzystanie gwarancji nie musi jednak obwiać się utraty roszczeń wynikających z rękojmi. Reguła ta działa także w druga stronę – wykorzystanie rękojmi nie przekreśla szans na skorzystanie z udzielonej gwarancji. Te dwie instytucje są bowiem od siebie całkowicie niezależne, a wybór konkretnej zależy od okoliczności danej transakcji i tego co zaoferował sprzedawca w ramach swojej gwarancji.

FAQ

Kiedy rękojmia nie działa?

W przypadku wad fizycznych uprawnienia z tytułu rękojmi wygasają po upływie roku, a gdy chodzi o wady budynku – po upływie 3 lat, licząc od dnia, kiedy rzecz została kupującemu wydana. W umowach sprzedaży, w których kupujący nie jest konsumentem, możliwe jest wyłączenie lub ograniczenie odpowiedzialności z tytułu rękojmi. Podobnie będzie w sytuacji, gdy kupujący wiedział o istnieniu wady w chwili zakupu lub sam ją celowo wywołał licząc na zwrot pieniędzy za zakup lub darmową naprawę/ wymianę towaru.

Czego nie obejmuje rękojmia?

Rękojmi nie będziemy mogli zastosować do rzeczy, które ulegają łatwemu i szybkiemu zepsuciu. Dotyczy to także sytuacji, w których kupujący wiedział o istnieniu wady przedmiotu w chwili jego zakupu.

Ile razy można skorzystać z rękojmi?

Rękojmia może być wykorzystywana wielokrotnie dopóki posiada ona swój okres ważności wskazanych w przepisach Kodeksu cywilnego. Z drugiej jednak strony jeśli z rękojmi już raz skorzystano, zaś rzecz była wymieniana lub naprawiana i ponownie doszło w niej do powstania wady kupujący może odstąpić od zawartej umowy i zażądać zwrotu pieniędzy, względnie obniżenia zapłaconej już przez siebie ceny.

Czy sprzedawca może odmówić rękojmi?

Tak, jeśli kupujący wiedział o istnieniu wady rzeczy w chwili dokonywania transakcji i jeśli ze swej natury dany przedmiot ulega szybkiemu zepsuciu. Prawo do odmowy przyjęcia rękojmi musi wynikać z konkretnych przepisów prawa cywilnego.

Co jeśli sprzedawca odmawia rękojmi?

W przypadku nieuzasadnionej odmowy przyjęcia roszczeń z tytułu rękojmi kupujący ma prawo oddać sprawę do sądu celem dochodzenia swoich praw w ramach specjalnego postępowania. Może także skorzystać z istniejącej gwarancji lub skierować sprawę do Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów.