Skarga na bezczynność organu

25Wrz

Organy administracji publicznej powinny załatwiać sprawy zgodnie z ustawowymi terminami. Czasami zdarza się jednak, że urzędnik nie podejmuje żadnych czynności. W takiej sytuacji można skorzystać ze skargi na bezczynność organu.

Termin załatwienia sprawy administracyjnej

Zgodnie z treścią art. 35 Kodeksu postępowania administracyjnego organy administracji publicznej obowiązane są załatwiać sprawy bez zbędnej zwłoki. Niezwłocznie powinny być załatwiane sprawy, które mogą być rozpatrzone w oparciu o dowody przedstawione przez stronę łącznie z żądaniem wszczęcia postępowania lub w oparciu o fakty i dowody powszechnie znane albo znane z urzędu organowi, przed którym toczy się postępowanie, bądź możliwe do ustalenia na podstawie danych, którymi rozporządza ten organ.

Załatwienie sprawy wymagającej postępowania wyjaśniającego powinno nastąpić nie później niż w ciągu miesiąca, a sprawy szczególnie skomplikowanej – nie później niż w ciągu dwóch miesięcy od dnia wszczęcia postępowania, zaś w postępowaniu odwoławczym – w ciągu miesiąca od dnia otrzymania odwołania. Załatwienie sprawy w postępowaniu uproszczonym powinno nastąpić niezwłocznie, nie później niż w terminie miesiąca od dnia wszczęcia postępowania.

Pamiętajmy, że przepisy szczególne mogą określać inne terminy załatwienia sprawy administracyjnej, niż określone powyżej. W praktyce zdarzają się więc terminy 3-miesięczne, a nawet i 6-miesięczne. Niezależnie od tego do terminów określonych w przepisach poprzedzających nie wlicza się terminów przewidzianych w przepisach prawa dla dokonania określonych czynności, okresów doręczania z wykorzystaniem publicznej usługi hybrydowej, okresów zawieszenia postępowania, okresu trwania mediacji oraz okresów opóźnień spowodowanych z winy strony albo przyczyn niezależnych od organu.

Bezczynność organu

W niektórych przypadkach zdarza się, że organ administracyjny nie podejmuje żadnych czynności w sprawie i nie informuje o tym wnioskodawcy. Może to wynikać z różnych przyczyn, bardzo często jest to po prostu skutek zaniedbań w danym urzędzie. Jak zauważył WSA w Białymstoku w wyroku z dnia 24 marca 2023 r. (sygn. akt II SAB/Bk 7/23) obezczynności organu można mówić wówczas, gdy w prawnie ustalonym terminie organ ten nie podjął żadnych czynności w sprawie lub wprawdzie prowadził postępowanie w sprawie, ale – mimo istnienia ustawowego obowiązku – nie zakończył go wydaniem w terminie decyzji, postanowienia lub też innego aktu lub nie podjął stosownej czynności. Dla stwierdzenia czy organ pozostaje w bezczynności nie mają znaczenia przyczyny, które spowodowały niezałatwienie sprawy w terminie, a w szczególności, czy bezczynność organu spowodowana została zawinioną lub niezawinioną opieszałością organu w ich podjęciu lub dokonaniu. Bezczynność organu prowadzącego postępowanie administracyjne ma miejsce wówczas, gdy ten – będąc właściwym w sprawie – nie załatwia jej w ustawowym terminie, a zatem nie wydaje rozstrzygnięcia bez usprawiedliwienia pozwalającego na przesunięcie tego terminu.

Stan bezczynności lub przewlekłego prowadzenia postępowania, chociaż niewątpliwie stanowi naruszenie prawa, nie przesądza jeszcze o rażącym charakterze tego naruszenia. Sformułowanie „rażące” oznacza działanie bezspornie ponad miarę, niewątpliwe, wyraźne oraz oczywiste. Ocena, czy mamy do czynienia z naruszeniem rażącym, powinna być dokonywana w powiązaniu z okolicznościami danej sprawy, rozpatrywanej indywidualnie, wyznaczonej przez wiele elementów zmiennych. Nie jest bowiem możliwe przesądzenie z góry o tym, że dana kategoria naruszeń przybiera postać kwalifikowaną. Kryterium pozwalającym na zakwalifikowanie przewlekłości prowadzenia postępowania jak również bezczynności przez organ do naruszającej prawo w sposób rażący, jest więc oczywistość, drastyczność naruszenia prawa, przy jednoczesnym braku racjonalnego uzasadnienia tego naruszenia.

Braki kadrowe, jeżeli nie są spowodowane nadzwyczajnymi okolicznościami, nie usprawiedliwiają niedziałania organu. Natomiast o wygaśnięcie umowy z urbanistą, to jest to okoliczność przewidywalna i pozwalająca na przedsięwzięcie odpowiednich przygotowań w calu zabezpieczenia biegu postępowań o ustalenie warunków zabudowy.

W przeciwieństwie do bezczynności organu, która jest stwierdzana na podstawie kryterium obiektywnego i sprawdzalnego, jakim jest termin załatwienia sprawy, przewlekłość postępowania stwierdza się według kryterium ocennego. Właściwy organ jest obowiązany ocenić, czy organ administracji publicznej prowadzi postępowanie w czasie niezbędnym do załatwienia sprawy. Należy przy tym podkreślić, że ze względu na obowiązujące w postępowaniu administracyjnym terminy załatwiania spraw administracyjnych, przewlekłości postępowania nie należy utożsamiać z niezałatwieniem sprawy w terminie, to bowiem wyczerpuje znamiona bezczynności.

Ponaglenie organu

W przypadku skargi na bezczynność lub przewlekłość postępowania jej wniesienie dopuszczalne jest wówczas, gdy strona uprzednio wyczerpała tryb przewidziany w art. 37 § 1 KPA, zgodnie z którym na niezałatwienie sprawy w terminie określonym w art. 35 KPA, w przepisach szczególnych, ustalonym w myśl art. 36 KPA lub na przewlekłe prowadzenie postępowania, stronie służy ponaglenie (art. 53 § 2b ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi). Skoro organ nie uznał za celowe wyjaśnienia swoich wątpliwości, jeśli takie faktycznie miał, i nie wezwał strony do uzupełnienia braków formalnych ponaglenia to na etapie postępowania sądowoadministracyjnego nie może już czynić stronie zarzutów w tym zakresie.

Skargę na bezczynność lub przewlekłe prowadzenie postępowania można wnieść w każdym czasie po wniesieniu ponaglenia do właściwego organu. Zgodnie z powyższą regulacją stronie służy prawo do wniesienia ponaglenia, jeżeli:

nie załatwiono sprawy w terminie ustawowym;
postępowanie jest prowadzone dłużej niż jest to niezbędne do załatwienia sprawy.

Złożenie ponaglenia do właściwego organu stanowi o spełnieniu wymogu skutecznego wniesienia skargi na bezczynność do sądu administracyjnego. Ponaglenie powinno zawierać uzasadnienie i opis całej sprawy. Pismo wnosi się:

do organu wyższego stopnia za pośrednictwem organu prowadzącego postępowanie;
do organu prowadzącego postępowanie – jeżeli nie ma organu wyższego stopnia.

Właściwy organ rozpatruje ponaglenie w terminie 7 dni od dnia jego otrzymania. Organ rozpatrujący ponaglenie wydaje postanowienie, w którym:

wskazuje, czy organ rozpatrujący sprawę dopuścił się bezczynności lub przewlekłego prowadzenia postępowania, stwierdzając jednocześnie, czy miało ono miejsce z rażącym naruszeniem prawa;
w przypadku stwierdzenia bezczynności lub przewlekłości zobowiązuje organ rozpatrujący sprawę do załatwienia sprawy, wyznaczając termin do jej załatwienia, jeżeli postępowanie jest niezakończone, zarządza wyjaśnienie przyczyn i ustalenie osób winnych bezczynności lub przewlekłości, a w razie potrzeby także podjęcie środków zapobiegających bezczynności lub przewlekłości w przyszłości.

Skarga na bezczynność organu

Skargę do sądu administracyjnego wnosi się za pośrednictwem organu, którego działanie, bezczynność lub przewlekłe prowadzenie postępowania jest przedmiotem skargi. Organ administracyjny przekazuje skargę sądowi wraz z kompletnymi i uporządkowanymi aktami sprawy i odpowiedzią na skargę, w postaci papierowej lub elektronicznej, w terminie trzydziestu dni od dnia jej otrzymania. Skargę wniesioną za pośrednictwem konsula oraz skargę na decyzję wydaną przez ministra właściwego do spraw zagranicznych w zakresie spraw uregulowanych w ustawie z dnia 12 grudnia 2013 r. o cudzoziemcach, minister właściwy do spraw zagranicznych przekazuje sądowi wraz z kompletnymi i uporządkowanymi aktami sprawy i odpowiedzią na skargę w terminie sześćdziesięciu dni od dnia jej otrzymania odpowiednio przez ministra właściwego do spraw zagranicznych albo konsula.

Organ, którego działanie, bezczynność lub przewlekłe prowadzenie postępowania zaskarżono, może w zakresie swojej właściwości uwzględnić skargę w całości w terminie trzydziestu dni od dnia jej otrzymania. W przypadku skargi na decyzję, uwzględniając skargę w całości, organ uchyla zaskarżoną decyzję i wydaje nową decyzję. Uwzględniając skargę, organ stwierdza jednocześnie, czy działanie, bezczynność lub przewlekłe prowadzenie postępowania miały miejsce bez podstawy prawnej albo z rażącym naruszeniem prawa.

Skarga powinna czynić zadość wymaganiom pisma w postępowaniu sądowym, a ponadto zawierać:

wskazanie zaskarżonej decyzji, postanowienia, innego aktu lub czynności;
oznaczenie organu, którego działania, bezczynności lub przewlekłego prowadzenia postępowania skarga dotyczy;
określenie naruszenia prawa lub interesu prawnego.

Sąd, uwzględniając skargę na bezczynność lub przewlekłe prowadzenie postępowania:

zobowiązuje organ do wydania w określonym terminie aktu, interpretacji albo do dokonania czynności;
zobowiązuje organ do stwierdzenia albo uznania uprawnienia lub obowiązku wynikających z przepisów prawa;
stwierdza, że organ dopuścił się bezczynności lub przewlekłego prowadzenia postępowania.

Jednocześnie sąd stwierdza, czy bezczynność organu lub przewlekłe prowadzenie postępowania przez organ miały miejsce z rażącym naruszeniem prawa.

Podsumowanie

Skarga na bezczynność organu jest środkiem, który ma za zadanie pociągnąć do odpowiedzialności organ administracji publicznej, który zbyt długo rozpoznaje daną sprawę lub nie robi tego wcale. Aby można było skorzystać z takiego rozwiązania strona uprawniona do wniesienia skargi musi najpierw złożyć ponaglenie do właściwego organu. Jeśli ponaglenie nie przyniesienia oczekiwanych skutków można wówczas skorzystać ze skargi, która trafi do właściwego wojewódzkiego sądu administracyjnego. W przypadku pozytywnego rozpatrzenia skargi sąd zobowiąże organ do wydania decyzji w sprawie w konkretnym terminie lub załatwienia jej w oznaczony sposób.