Specustawa – część pierwsza

Odpowiadając na zapotrzebowanie, które widzimy na naszej skrzynce ukraina@jczkancelaria.pl oraz w trakcie rozmów telefonicznych przedstawiamy pierwszą część analizy tzw. specustawy, która reguluje sprawy dotyczące uchodźców z terenu Ukrainy.

Kogo obejmują przepisy ustawy?

Ustawa dotyczy tylko i wyłącznie obywateli Ukrainy, którzy przybyli na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej bezpośrednio z terytorium Ukrainy w związku z działaniami wojennymi prowadzonymi na terytorium tego państwa oraz obywateli Ukrainy posiadających Kartę Polaka, którzy wraz z najbliższą rodziną z powodu tych działań wojennych przybyli na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.

Ponadto ustawę stosuje się do nieposiadającego obywatelstwa ukraińskiego małżonka obywatela Ukrainy, o ile przybył on na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej bezpośrednio z terytorium Ukrainy w związku z działaniami wojennymi prowadzonymi na terytorium tego państwa.

Legalizowanie pobytu

Jeżeli obywatel Ukrainy, którego dotyczy ustawa, wjechał legalnie na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej w okresie od dnia 24 lutego 2022 r. i deklaruje zamiar pozostania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, jego pobyt na tym terytorium uznaje się za legalny w okresie 18 miesięcy licząc od dnia 24 lutego 2022 r.

Takiego obywatela Ukrainy uznaje się za osobę korzystającą w Rzeczypospolitej Polskiej z ochrony czasowej w rozumieniu art. 106 ust. 1 ustawy z dnia 13 czerwca 2003 r. o udzielaniu cudzoziemcom ochrony na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.

Wyjazd obywatela Ukrainy z terytorium Rzeczypospolitej Polskiej na okres powyżej 1 miesiąca pozbawia go opisanych wyżej uprawnień.

Co w przypadku braku rejestracji na granicy?

W przypadku gdy wjazd obywatela Ukrainy nie został zarejestrowany przez komendanta placówki Straży Granicznej podczas kontroli granicznej, Komendant Główny Straży Granicznej rejestruje pobyt obywatela Ukrainy na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej na jego wniosek złożony nie później niż 60 dni od dnia wjazdu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.

Wniosek składa się w dowolnym organie wykonawczym gminy na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.

Jak uzyskać numer PESEL?

Obywatelowi Ukrainy, którego pobyt na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej uznaje się za legalny na podstawie ustawy, na podstawie wniosku złożonego w dowolnym organie wykonawczym gminy na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, nadaje się numer PESEL.

Wniosek składa się osobiście w siedzibie organu gminy na piśmie.

W imieniu osoby nieposiadającej zdolności do czynności prawnych lub posiadającej ograniczoną zdolność do czynności prawnych ubiegającej się o nadanie numeru PESEL wniosek składa jedno z rodziców, opiekun, kurator, opiekun tymczasowy lub osoba sprawująca faktyczną pieczę nad dzieckiem.

Jak potwierdzić swoją tożsamość?

Organ gminy potwierdza tożsamość na podstawie dokumentu podróży, Karty Polaka lub innego dokumentu ze zdjęciem umożliwiającego ustalenie tożsamości, a w przypadku osób, które nie ukończyły 18 roku życia, również dokumentu potwierdzającego urodzenie.

Potwierdzenie tożsamości może nastąpić na podstawie dokumentu unieważnionego, jeżeli umożliwia on ustalenie tożsamości osoby.

Jak podjąć pracę?

Obywatel Ukrainy, którego dotyczy ustawa, jest uprawniony do wykonywania pracy na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej jeżeli podmiot powierzający wykonywanie pracy powiadomi w terminie 14 dni od dnia podjęcia pracy przez obywatela Ukrainy powiatowy urząd pracy właściwy ze względu na siedzibę lub miejsce zamieszkania podmiotu o powierzeniu wykonywania pracy temu obywatelowi.

Powiadomienie następuje za pośrednictwem systemu teleinformatycznego praca.gov.pl.

Działalność gospodarcza

Obywatele Ukrainy, których dotyczy ustawa, mogą podejmować i wykonywać działalność gospodarczą na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej na takich samych zasadach jak obywatele polscy pod warunkiem uzyskania numeru PESEL.

Kim jest opiekun tymczasowy?

Małoletniego obywatela Ukrainy, który przebywa na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej bez opieki osób dorosłych odpowiedzialnych za niego reprezentuje oraz sprawuje pieczę nad jego osobą i majątkiem opiekun tymczasowy.

Opiekuna tymczasowego ustanawia sąd opiekuńczy właściwy ze względu na miejsce pobytu małoletniego.

Postępowanie o ustanowienie opiekuna tymczasowego może być wszczęte na wniosek lub z urzędu.

Uprawnionymi do złożenia wniosku są:

• Straż Graniczna;
• wójt, burmistrz, prezydent miasta, starosta, marszałek województwa;
• prokurator;
• Policja;
• kierownicy jednostek organizacyjnych pomocy społecznej, o których mowa w art. 6 pkt 5 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej;
• przedstawiciele organizacji międzynarodowych lub pozarządowych zajmujących się udzielaniem pomocy cudzoziemcom;
• osoba sprawująca faktyczną pieczę nad małoletnim;
• osoba, która objęła faktyczną pieczę nad małoletnim po wjeździe przez małoletniego na terytorium Rzeczpospolitej Polskiej i sprawuje ją w dniu złożenia wniosku;
•  inne osoby lub podmioty, w ramach swoich zadań.

Sąd rozpoznaje sprawę bezzwłocznie, nie później niż w terminie 3 dni od dnia wpływu do sądu wniosku lub powzięcia informacji o konieczności ustanowienia opiekuna tymczasowego.