Podział majątku po rozwodzie – co trzeba wiedzieć?

Jednym z głównych skutków rozwodu jest ustanie ustawowej małżeńskiej wspólności majątkowej. W praktyce nie dochodzi jednak do automatycznego podziału majątku byłych małżonków – w tym celu niezbędne jest dokonanie odpowiednich czynności. Jak wygląda podział majątku po rozwodzie?

Podsumowanie artykułu w najważniejszych punktach:

• Wspólność majątkowa powstaje w z mocy prawa – po zawarciu małżeństwa.
• Ustawodawca wskazuje, że do majątku wspólnego małżonków należą przedmioty majątkowe nabyte w czasie trwania małżeństwa przez oboje małżonków lub przez jednego z nich.
• Rozwiązanie małżeństwa oznacza ustanie wspólności majątkowej – wspólność o charakterze łącznym przekształca się wówczas we wspólność ułamkową. Co do zasady uznajemy, że każdy z byłych małżonków posiada równy udział w takim majątku, tj. po połowie.
• Podział majątku wspólnego po rozwodzie może nastąpić na dwa różne sposoby: poprzez zawarcie umowy w formie aktu notarialnego lub poprzez uzyskanie prawomocnego postanowienia właściwego sądu w sprawie podziału majątku wspólnego.
• Podział majątku w procesie rozwodowym jest możliwy w każdej sytuacji, choć wymaga złożenia stosownego wniosku przed sądem.

Czym jest i co wchodzi w skład majątku wspólnego małżonków?

Majątek wspólny powstaje w polskim małżeństwie z mocy samego prawa – wystarczające jest, że strony zawrą związek cywilny i niczego więcej w tym zakresie nie muszą robić. Ustawodawca wskazuje jakie elementy wchodzą w zakres majątku wspólnego. Zgodnie z treścią art. 31 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego z chwilą zawarcia małżeństwa powstaje między małżonkami z mocy ustawy wspólność majątkowa (wspólność ustawowa) obejmująca przedmioty majątkowe nabyte w czasie jej trwania przez oboje małżonków lub przez jednego z nich (majątek wspólny). Przedmioty majątkowe nieobjęte wspólnością ustawową należą do majątku osobistego każdego z małżonków. Do majątku wspólnego należą w szczególności:

• pobrane wynagrodzenie za pracę i dochody z innej działalności zarobkowej każdego z małżonków,
• dochody z majątku wspólnego, jak również z majątku osobistego każdego z małżonków,
• środki zgromadzone na rachunku otwartego lub pracowniczego funduszu emerytalnego każdego z małżonków,
• kwoty składek zewidencjonowanych na subkoncie, o którym mowa w art. 40a ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych.

Warto w tym miejscu zaznaczyć, iż rzecz nabyta w trakcie trwania małżeństwa, w którym obowiązuje ustawowa wspólność majątkowa, w części ze środków pochodzących z majątku osobistego jednego z małżonków, a w części z ich majątku wspólnego, wchodzi do majątku osobistego małżonka i do majątku wspólnego małżonków w udziałach odpowiadających stosunkowi środków przeznaczonych z tych majątków na jej nabycie, chyba że świadczenie z majątku osobistego lub majątku wspólnego przekazane na nabycie rzeczy miało charakter nakładu, odpowiednio, na majątek wspólny lub osobisty

Jak dokonać podziału majątku po rozwodzie?

Rozwiązanie małżeństwa oznacza automatyczne ustanie ustawowej wspólności majątkowej. W rzeczywistości wspólność o charakterze łącznym przekształca się wówczas we wspólność ułamkową. Co do zasady uznajemy, że każdy z byłych małżonków posiada równy udział w takim majątku, tj. po połowie. Praktyka pokazuje jednak, że dokładne połowiczne podzielenie majątku rozwodników nie jest ani dobrym, ani sprawiedliwym sposobem – często jeden z małżonków przyczyniał się do powiększenia wspólnego majątku w znacznie większym stopniu, niż drugi.

Podział majątku wspólnego po rozwodzie nie jest bezwzględnie konieczny, choć tak naprawdę nikt nie lubi pozostawać we współwłasności określonych praw i rzeczy z byłym małżonkiem. Rozwodnicy mają więc możliwość dokonania podziału ich majątku wspólnego już po uprawomocnieniu się wyroku rozwiązującego ich małżeństwo. Co ciekawe podział ten może nastąpić także w ramach sprawy rozwodowej, takie sytuacje są jednak rzadko spotykane, ponieważ bardzo mocno wpływają na wydłużenie czasu trwania całego postępowania (na rozwód trzeba wówczas czekać znacznie dłużej).

Podział majątku po rozwodzie może nastąpić na dwa różne sposoby:

• poprzez zawarcie umowy w formie aktu notarialnego – wymaga to jednak pełnej zgody rozwodników zarówno co do samego faktu podziału, jak i dokładnego rozdzielenia pomiędzy nimi poszczególnych składników majątkowych,
• poprzez uzyskanie prawomocnego postanowienia właściwego sądu w sprawie podziału majątku wspólnego – z tej opcji korzysta się, gdy byli małżonkowie nie są w stanie porozumieć się ze sobą co do planowanego podziału lub gdy jeden z nich odmawia zgody na dokonanie podziału.

Wybór formy podziału majątku po rozwodzie zależy oczywiście od dobrej woli byłych małżonków. Opcja notarialna jest co prawda droższa, lecz znacznie szybsza – w przeciągu kilku dni możliwe jest dokonanie podziału całej masy majątkowej. Z kolei opcja sądowa, choć tańsza, wymaga jednak uzbrojenia się w cierpliwość – postępowania tego rodzaju trwają nawet kilka lat, szczególnie, gdy strony ciągle wdają się w spór co do sposobu podziału ich majątku wspólnego.

Kiedy następuje podział majątku w procesie rozwodowym?

Podział majątku wspólnego w procesie rozwodowym jest możliwy w każdej sytuacji, choć wymaga złożenia stosownego wniosku przed sądem. Zwyczajowo robi się to w składanym pozwie lub odpowiedzi na pozew. Dopuszczalne jest także złożenie wniosku o podział majątku wspólnego na późniejszym etapie sprawy, choć sądy nie są przychylne takiej praktyce.

Podział majątku w procesie rozwodowym powoduje niejako połączenie dwóch spraw – rozwiązania małżeństwa oraz dokonania rozdzielenia masy majątkowej z majątku wspólnego. Ze względów praktycznych powyższe rozwiązanie jest stosowne bardzo rzadko, ponieważ znacząco wydłuża czas całej sprawy, a więc de facto także i uzyskanie samego rozwodu. Jeśli stronom zależy na jak najszybszym zakończeniu związku to lepiej, aby w pierwszej kolejności uzyskały rozwód, a dopiero później zastanowiły się nad ewentualną sprawą o podziału majątku, względnie by skorzystały w tym zakresie z pomocy notariusza.

Jakie dokumenty są potrzebne do podziału majątku?

Podstawowymi dokumentami przy podziale majątku dokonywanym przed notariuszem są:

• odpis prawomocnego wyroku rozwodowego,
• dowody tożsamości lub paszporty byłych małżonków,
• wszelkiego rodzaju dokumenty potwierdzające prawo własności poszczególnych składników majątku wspólnego (np. umowy sprzedaży, darowizny, akty własności itd.).

W przypadku sądowego podziału majątku wspólnego dopuszczalne jest także przedstawienie planu podziału danego majątku, pod warunkiem oczywiście, że strony wyrażą na takie działanie chęć. Dodatkowo należy dołączyć do pozwu dowód uiszczenia opłaty sądowej, która wynosi 1000 zł lub 300 zł, gdy strony przedstawią zgodny projekt podziału swojego majątku. Oczywiście strony mogą wnioskować do sądu o zwolnienie ich w całości lub części od obowiązku ponoszenia kosztów sądowych za sprawę – w takiej sytuacji opłata sądowa od pozwu nie będzie konieczna, jeśli uzyska się stosowne zwolnienie.

Jak przebiega sądowy podział majątku?

Sądowy podział majątku wspólnego jest z reguły długim i żmudnym postępowaniem, a wszystko przez zachowanie samych stron. Bardzo często byli małżonkowie kłócą się ze sobą i żadne nie chce pójść na ustępstwa w zakresie sposobu podzielenia ich majątku. Powoduje to, że sąd musi korzystać z pomocy biegłych, którzy w obiektywny sposób będą wyceniać wartość dzielonego majątku. Sporządzenie opinii przez doświadczonego biegłego zajmuje trochę czasu i generuje dodatkowe koszty obciążające strony. Jeśli weźmiemy pod uwagę fakt, że dana opinia może zostać podważona i konieczne będzie powołanie innego biegłego, wszystko to sprawia, że sprawy tego rodzaju trwają średnio kilka lat.

W trakcie postępowania przeprowadzanych jest z reguły kilka rozpraw, podczas których każda ze stron prezentuje swoje stanowisko w sprawie i wskazuje w jaki sposób jej zdaniem powinien nastąpić podział majątku wspólnego. Pamiętajmy, że sąd nie jest związany wnioskami stron i może samodzielnie wybrać własny sposób podziału takiego majątku. Strony powinny przedstawić dokumenty potwierdzające to co wchodzi w skład dzielonego majątku wspólnego oraz jakie koszty poniosły w trakcie trwania związku – jest to szczególnie istotne, gdy np. tylko jedna z nich utrzymywała wspólne gospodarstwo domowe, druga zaś nie pracowała i w żaden sposób nie pomagała mężowi lub żonie.

Podsumowanie

Podział majątku po rozwodzie może nastąpić na dwa różne sposoby – przed notariuszem lub w ramach specjalnego postępowania sądowego. Oczywiście byli małżonkowie nie mają obowiązku dokonywania żadnego podziału lub mogą to uczynić nawet wiele lat po swoim rozwodzie. Notarialny podział majątku wspólnego jest szybszy, ale także i droższy. W przypadku sądowego podziału strony mogą oszczędzić swoje pieniądze, jednak najczęściej odbywa się to kosztem czasu – sprawy tego rodzaju trwają niestety nawet kilka lat.

FAQ

• Ile trwa podział majątku po rozwodzie?

W przypadku podziału majątku dokonywanego w ramach umowy notarialnej cała procedura trwa dosyć szybko i wymaga zazwyczaj kilkudniowego sporządzenia stosownej umowy przez notariusza. Sądowy podział majątku trwa zazwyczaj kilka lat, w najlepszym razie ok. 1 roku czasu.

• Co się dzieje z kredytem hipotecznym po rozwodzie?

Kredyt, podobnie jak i inne zobowiązania, nie są dzielone w ramach podziału majątku wspólnego. Podziałowi podlegają wyłącznie aktywa, a więc wszystkie składniki o charakterze majątkowym. Kredyt hipoteczny po rozwodzie musi być spłacany w dalszym ciągu na takich samych zasadach, jak w czasie trwania małżeństwa kredytobiorców. Dopuszczalne jest oczywiście zawnioskowanie o przepisanie kredytu wyłącznie na jedną ze stron, ostateczną decyzję w tym zakresie podejmuje jednak kredytodawca (nie musi zgadzać się na takie rozwiązanie).

• Co się dzieje z długami po rozwodzie?

Odpowiedzialność za długi po rozwodzie ma charakter solidarny, pod warunkiem, że zaciągnięte one były ze środków pochodzących z majątku wspólnego stron. W praktyce oznacza to, że wierzyciele mogą żądać spłaty zobowiązania od każdego z byłych małżonków.

• Kto ma prawo do domu po rozwodzie?

Jeśli dom lub mieszkanie wchodziło do majątku osobistego to wyłączne prawo do takiej rzeczy ma ta osoba, która dysponowała takim majątkiem. Jeżeli nieruchomość wchodziła jednak do majątku wspólnego to konieczne jest dokonanie jej podziału – strony lub sąd zadecydują kto i na jakich zasadach będzie miał prawo do domu, działki lub mieszkania.

• Jakie są sposoby podziału mieszkania po rozwodzie?

Mieszkanie po rozwodzie może zostać podzielone na kilka różnych sposób – całość nieruchomości może przypaść jednemu z byłych małżonków, im dwóm naraz w odpowiednich udziałach albo zostać sprzedane w całości, zaś kwota uzyskana z takiej transakcji rozdzielona pomiędzy rozwodników. W pierwszej kolejności to strony powinny zadecydować o sposobie podziału wspólnej nieruchomości, jeśli nie będzie to jednak możliwe rozstrzygnie za nich sąd.

• Kto płaci za biegłego przy podziale majątku?

Koszt pracy biegłego wlicza się do kosztów toczącego się postępowania sądowego. Co do zasady kosztami tymi są obciążane strony danej sprawy, więc to one będą zobowiązane do zapłaty wynagrodzenia wyznaczonego biegłego. Pamiętajmy jednak, że strony mają możliwość wnioskować o zwolnienie ich od kosztów sądowych, jeśli to nastąpi koszty biegłego ponosić będzie Skarb Państwa.

• Kto ponosi koszty sądowe przy podziale majątku?

Koszty sądowe przy podziale majątku są dzielone pomiędzy stronami postępowania – dokładne rozstrzygnięcie pojawia się w orzeczeniu kończącym daną sprawę. Każda ze stron ma możliwość wnioskować o zwolnienie jej od obowiązku ponoszenia takich kosztów – jeśli sąd uzna wniosek za zasadny i zwolni daną osobę od kosztów, wtedy nie będzie musiała ona płacić za sprawę.

• Ile kosztuje podział majątku po rozwodzie u notariusza?

Podział majątku po rozwodzie u notariusza wiąże się koniecznością zapłaty taksy notarialnej za sporządzoną umowę. Wysokość takiej opłaty jest uzależniona od wartości dzielonego majątku, im będzie on wyższy, tym więcej przyjdzie zapłacić notariuszowi. Pamiętajmy jednak, że notariusze mogą w tym zakresie stosować upusty za oferowane przez siebie usługi – warto więc odwiedzić kilka kancelarii i wybrać tę najbardziej atrakcyjną cenowo.