Darowizna na małoletnie dziecko czyli jak przepisać mieszkanie na niepełnoletniego?

Zgodnie z treścią art. 101 § 3 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, rodzice nie mogą, bez zezwolenia sądu opiekuńczego, dokonywać czynności przekraczających zakres zwykłego zarządu ani wyrażać zgody na dokonywanie takich czynności przez dziecko.

Przykładowo do czynności przekraczających zakres zwykłego zarządu należy zaliczyć:

• odpłatne nabycie składnika majątkowego przez dziecko,
• zawarcie ugody,
• zrzeczenie się własności wartościowej rzeczy,
• zaciągnięcie pożyczki w kwocie przekraczającej zwykłe potrzeby,
• zawarcie umowy dzierżawy,
• zrzeczenie się dziedziczenia,
• odrzucenie spadku, przyjęcie spadku wprost, etc.

Za czynność przekraczającą zakres zwykłego zarządu należy uznać także zawarcie przez małoletniego umowy darowizny nieruchomości.

Umowa darowizny jest czynnością prawną dwustronną i wymaga złożenia przez darczyńcę oświadczenia zawierającego jego zobowiązanie do przeniesienia własności na obdarowanego, jak i oświadczenia obdarowanego wyrażającego na to zgodę.

Wydawać by się mogło, że tego rodzaju przysporzenie po stronie dziecka jest korzystne, jednakże zważyć należy, że małoletni staje się wówczas właścicielem np. mieszkania, a rodzic wykonuje już tylko zarząd nad majątkiem dziecka (w skład którego wchodzi nieruchomość) do momentu uzyskania przez dziecko pełnoletności.

Własność mieszkania pociąga za sobą obowiązek jego utrzymywania, a nawet nieodpłatne nabycie nieruchomości oznacza także przejęcie wielu obciążeń w stosunku do sąsiadów, wspólnot, współwłaścicieli, opłat, podatków, etc.

Jeżeli zatem darowizna wiąże się z zobowiązaniami, niesie rozliczne dla małoletniego nabywcy obowiązki i ryzyka – rodzice zobowiązani są do uzyskania uprzedniej zgody sądu opiekuńczego na zawarcie umowy darowizny w imieniu małoletniego dziecka lub na wyrażenie zgody na dokonanie takiej czynności.

Warto wskazać na uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 30 kwietnia 1977 r., sygn. akt III CZP 73/76, mającą moc zasady prawnej, zgodnie z którą rodzice mogą bez zezwolenia sądu opiekuńczego przewidzianego w art. 101 § 3 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego nabywać dla małoletniego dziecka nieruchomości na podstawie umowy darowizny w stanie wolnym od zobowiązań wobec darczyńcy lub osób trzecich.

Oznacza to, że jeśli darowizna nieruchomości nie spowoduje powstania żadnych zobowiązań po stronie obdarowanego małoletniego, to nie jest wymagane uzyskanie zgody sądu opiekuńczego.

Natomiast, jeżeli darowizna wiążę się z zobowiązaniami, rodzice zobowiązani są do uzyskania zgody sądu opiekuńczego na zawarcie umowy darowizny w imieniu małoletniego dziecka lub na wyrażenie zgody na dokonanie takiej czynności.

Darowizna mieszkania na rzecz małoletniego, w związku z tym, ze wiąże się z różnego rodzaju zobowiązaniami, wymaga uprzedniej zgody sądu opiekuńczego.

Jak uzyskać zgodę sądu rodzinnego?

• Należy złożyć do sądu rodzinnego wniosek o wyrażenie przez sąd zgody na zawarcie przez małoletniego umowy darowizny i stosownie umotywować wniosek.
• Sądem właściwym miejscowo jest sąd miejsca zamieszkania małoletniego, a w braku miejsca zamieszkania – sąd miejsca jego pobytu.
• Opłata sądowa od wniosku – 100,00 zł.
• Wystarczające będzie złożenie przez jednego z rodziców wniosku, drugi z rodziców jest wówczas uczestnikiem postępowania.
• Sąd może przesłuchać rodziców dziecka na okoliczności wskazane w uzasadnieniu wniosku o wyrażenie zgody na zawarcie przez niego umowy darowizny.
• W przypadku gdy współwłaścicielami nieruchomości są małżonkowie pozostający w ustroju wspólności majątkowej małżeńskiej, do zawarcia umowy darowizny tej nieruchomości konieczna jest zgoda ich obojga. Zgodnie bowiem z Kodeksem rodzinnym i opiekuńczym nie można dokonać bez zgody małżonka między innymi czynności prawnej polegającej na darowiźnie z majątku wspólnego, z wyjątkiem drobnych darowizn zwyczajowo przyjętych. Jeżeli więc jeden z małżonków zamierza dokonać darowizny mieszkania na rzecz wspólnego dziecka, musi najpierw uzyskać zgodę drugiego małżonka. W sytuacji, jeśli nieruchomość stanowi własność wyłącznie jednego z małżonków (lub rodzice nie pozostają już w związku małżeńskim), zgoda drugiego z rodziców nie jest konieczna.
• Przy udzielaniu zezwolenia sąd kieruje się przede wszystkim dobrem dziecka i ustala, czy określona czynność jest dla niego korzystna oraz czy odpowiada względom ekonomicznym.
• Sąd orzeka o wyrażeniu zgody na zawarcie umowy darowizny przez małoletniego w formie postanowienia.

Wzór wniosku udostępnimy za darmo subskrybentom naszego newslettera w jego najnowszym wydaniu z 2 kwietnia 2021 roku. Zapisać można się na dole tej strony.

Co po wydaniu postanowienia przez sąd rodzinny?

Po wydaniu przez sąd postanowienia w przedmiocie wyrażenia zgody oraz po jego uprawomocnieniu (7 dni od doręczenia lub ogłoszenia), darczyńca, legitymując się tym postanowieniem, może udać się do notariusza, celem zawarcia umowy darowizny nieruchomości i na podstawie orzeczenia sądu rodzinnego złożyć prawnie wiążące oświadczenie w imieniu małoletniego o przyjęciu darowizny. W formie aktu notarialnego oświadczenie musi złożyć zarówno darczyńca, jak i obdarowany.

Uzyskanie zgody musi nastąpić bezwzględnie przed zawarciem umowy, nie można następczo jej potwierdzić (konwalidować). Umowa zawarta bez uprzedniej zgody sądu skutkuje jej nieważnością.

Gdy dziecko stanie się właścicielem nieruchomości, każda czynność dotycząca nieruchomości będzie wymagała również uprzedniej zgody sądu (np. sprzedaż, najem, dzierżawa, obciążenie hipoteką, etc.).

Rodzic w ramach zwykłego zarządu może dokonywać czynności przez które rozumie się załatwianie bieżących spraw związanych ze zwykłym korzystaniem i eksploatacją z przedmiotów wchodzących w skład administrowanego majątku i utrzymywaniem tych przedmiotów w stanie niepogorszonym. Wszystko zaś co się w tych granicach nie mieści, należy do czynności przekraczających zakres zwykłego zarządu.

Wpływ darowizny nieruchomości na spadkobranie

Darowiznę dokonaną na rzecz dziecka zalicza się na schedę spadkową po zmarłych rodzicach przy dziedziczeniu ustawowym.

Przez schedę należy rozumieć majątek spadkowy, który finalnie przysługuje poszczególnym spadkobiercom w wyniku dokonanego działu spadku.

W skład tego, co określa się schedą spadkową wchodzi majątek uzyskany nie tylko po śmierci spadkodawcy, ale również przekazany przez niego poszczególnym spadkobiercom jeszcze przed śmiercią poprzez dokonane przez niego darowizny.

Po śmierci rodzica do schedy spadkowej dziecka będzie musiała zostać zaliczona – podczas dokonywania działu spadku – właśnie ta darowizna, co spowoduje, że wartość majątku, które otrzyma takie dziecko, będzie odpowiednio mniejsza.