Na czym polega upadłość konsumencka i kto może ją ogłosić?

Prowadzenie działalności gospodarczej nie zawsze jest prostym zadaniem, szczególnie jeśli w grę będzie wchodziła ogólnoświatowa inflacja. Okazuje się, że przedsiębiorcy, podobnie jak osoby fizyczne pracujące na etacie, mogą starać się o ogłoszenie upadłości konsumenckiej. Czym tak naprawdę jest tego rodzaju upadłość i jakie korzyści ze sobą niesie?

W tym artykule dowiesz się:

• czym jest upadłość konsumencka i jakie są jej warunki,
• o nowych przepisów ogłaszania upadłości konsumenckiej, które obecnie obejmują również przedsiębiorców,
• o przesłankach do ogłoszenia upadłości,
• jak prawidłowo wypełnić wniosek o ogłoszenie upadłości konsumenckiej,
• jaki jest czas trwania całego postępowania upadłościowego.

Na czym polega upadłość konsumencka?

Upadłość konsumencka polega w dużym skrócie na tzw. oddłużeniu osoby fizycznej, która nie jest w stanie samodzielnie spłacić swoich długów. Jeśli zobowiązania danej osoby narastają w tak dużym tempie, że grozi to popadnięciem w spiralę zadłużenia upadłość konsumencka może być w zasadzie jedynym ratunkiem przed zupełnym bankructwem oraz postępowaniem komorniczym.

Postępowanie upadłościowe stosowne wobec konsumentów, a więc osób nieprowadzących jakiejkolwiek działalności gospodarczej prowadzi więc do jednego celu – całkowitego lub częściowego oddłużenia danej osoby i umożliwienie jej rozpoczęcia niejako z tzw. czystą kartą, tj. bez konieczności spłaty zaległych zobowiązań lub ograniczenie długów do wysokości, którą będzie można spokojnie spłacić.

Upadłość konsumencka może być ogłoszona tylko przez właściwy sąd – jest nim sąd rejonowy właściwy ze względu na miejsce zamieszkania dłużnika. Złożenie wniosku o ogłoszenie omawianej upadłości nie oznacza jednak, że wnioskodawca zostanie oddłużony. Sąd po zbadaniu okoliczności danej sprawy podejmie rozstrzygnięcie, które może, ale nie musi uwzględniać wniosek zadłużonego.

Kto może ogłosić upadłość konsumencką?

Do niedawna o ogłoszenie upadłości konsumenckiej mogły starać się wyłącznie osoby, które nie prowadziły żadnej działalności gospodarczej, a więc osoby zatrudnione na podstawie stosunku pracy, stosunku cywilnoprawnego lub osoby całkowicie bezrobotne. Przepisy w tym zakresie uległy na szczęście zmianie i obecnie upadłość tego rodzaju można ogłaszać również względem konkretnych przedsiębiorców.

Aby przedsiębiorca mógł złożyć wniosek o ogłoszenie upadłości konsumenckiej musi spełnić co najmniej jeden z poniższych warunków:

• powinien prowadzić jednoosobową działalność gospodarczą,
• jest lub był wspólnikiem spółki cywilnej,
• prowadzi gospodarstwo rolne, pod warunkiem, że nie wykonuje innej dodatkowej działalności gospodarczej.

Rozszerzenie katalogu podmiotów, wobec których można zastosować upadłość konsumencką nastąpiło w wyniku nowelizacji wprowadzonej 24 marca 2020 r.

Drugim ważnym warunkiem do ogłoszenia upadłości konsumenckiej jest pojawienie się stanu niewypłacalności dłużnika. Zgodnie z treścią art. 11 ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. – Prawo upadłościowe, dłużnik jest niewypłacalny, jeżeli utracił zdolność do wykonywania swoich wymagalnych zobowiązań pieniężnych. Domniemywa się, że dłużnik utracił zdolność do wykonywania swoich wymagalnych zobowiązań pieniężnych, jeżeli opóźnienie w wykonaniu zobowiązań pieniężnych przekracza 3 miesiące.

Dłużnik będący osobą prawną albo jednostką organizacyjną nieposiadającą osobowości prawnej, której odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną, jest niewypłacalny także wtedy, gdy jego zobowiązania pieniężne przekraczają wartość jego majątku, a stan ten utrzymuje się przez okres przekraczający 24 miesiące. Do majątku, o którym mowa powyżej, nie wlicza się składników niewchodzących w skład masy upadłości. Do zobowiązań pieniężnych, o których mowa powyżej, nie wlicza się zobowiązań przyszłych, w tym zobowiązań pod warunkiem zawieszającym oraz zobowiązań wobec wspólnika albo akcjonariusza z tytułu pożyczki lub innej czynności prawnej o podobnych skutkach.

Domniemywa się, że zobowiązania pieniężne dłużnika przekraczają wartość jego majątku, jeżeli zgodnie z bilansem jego zobowiązania, z wyłączeniem rezerw na zobowiązania oraz zobowiązań wobec jednostek powiązanych, przekraczają wartość jego aktywów, a stan ten utrzymuje się przez okres przekraczający 24 miesiące. Pamiętajmy, że sąd może oddalić wniosek o ogłoszenie upadłości, jeżeli nie ma zagrożenia utraty przez dłużnika zdolności do wykonywania jego wymagalnych zobowiązań pieniężnych w niedługim czasie.

Ogłoszenie upadłości konsumenckiej może zostać zainicjowane nie tylko przez dłużnika ale także i jednego z jego wierzycieli. Dopuszczalne jest także, że ze stosownym wnioskiem wystąpi większa liczba wierzycieli zadłużonego.

Kto nie może ogłosić upadłości konsumenckiej?

Upadłości konsumenckiej nie mogą ogłosić osoby będące wspólnikami w spółkach prawa handlowego (np. spółce jawnej lub spółce z o.o.), a także te, które są wypłacalne, choćby spełniały kryterium podmiotowe pozwalające na zgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości. Warto w tym miejscu podkreślić, że zgodnie z wyrokiem NSA z dnia 8 marca 2022 r. (sygn. akt III FSK 2469/21), dla stwierdzenia niewypłacalności dłużnika wystarczające jest ziszczenie się tylko jednej z dwóch podstaw (zaprzestanie wykonywania wymagalnych zobowiązań lub gdy zobowiązania przekroczą wartości majątku).

W sytuacji zaś, kiedy wystąpi podstawa do ogłoszenia upadłości, dłużnik jest obowiązany, nie później niż w terminie dwóch tygodni od dnia, w którym wystąpiła taka okoliczność, zgłosić w sądzie wniosek o ogłoszenie upadłości. Jeżeli dłużnikiem jest osoba prawna albo inna jednostka organizacyjna nieposiadająca osobowości prawnej, której odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną, obowiązek ten spoczywa na każdym, kto ma prawo go reprezentować sam lub łącznie z innymi osobami. Ponadto w art. 11 ust. 1 ustawy z 28 lutego 2003 r. – Prawo upadłościowe ustawodawca nie powiązał stanu niewypłacalności ze stanem majątku dłużnika, lecz z konkretnym zaniechaniem, zaprzestaniem płacenia długów.

Jak napisać wniosek o upadłość konsumencką?

Wniosek o ogłoszenie upadłości konsumenckiej jest pismem procesowym, a więc musi odpowiadać konkretnym wymogom formalnym. Jeśli pismo nie będzie zawierało wszystkich niezbędnych elementów sąd wezwie do uzupełnienia danych braków w terminie 7 dni.

Na chwilę obecną wniosek o ogłoszenie upadłości konsumenckiej składa się na urzędowym formularzu – jest on dostępny zarówno w internecie, jak i siedzibie każdego sądu w Polsce. Wniosek składa się z 14 rubryk, wśród których znajdują się m.in. dane dotyczące wnioskodawcy, dane sądu, do którego składane jest pismo, aktualny i zupełny wykaz majątku dłużnika, czy też spis istniejących wierzycieli.

Wniosek o ogłoszenie omawianej upadłości podlega opłacie sądowej, która na szczęście nie jest wysoka i wynosi dokładnie 30 zł – uiszcza się ją albo poprzez zakup znaczków sądowych i naklejenie ich na wniosek, albo poprzez zapłatę ww. kwoty na konto bankowe właściwego sądu (wówczas dowód zapłaty należy dołączyć do składanego pisma).

Jak złożyć wniosek o upadłość konsumencką?

Prawidłowo wypełniony wniosek o upadłość konsumencką należy złożyć do sądu rejonowego, wydziału gospodarczego właściwego ze względu na miejsce zamieszkania dłużnika. Pismo można zanieść do sądu osobiście, jak również i wysłać listem poleconym (nie jest konieczne korzystanie z potwierdzenia odbioru listu przez sąd).

Jak długo trwa proces ogłaszania upadłości konsumenckiej?

Długość procesu ogłaszania upadłości konsumenckiej zależy od okoliczności danej sprawy, w tym od wielkości istniejącego zadłużenia, liczby wierzycieli, a także od zachowania samego dłużnika. Co do zasady od złożenia wniosku do wyznaczenia pierwszej rozprawy mijają z reguły 3 miesiące. Kolejne czynności procesowe trwają następne 6 miesięcy. Średnio czas trwania całego postępowania zajmuje ok. 1 roku, przy czym możliwe jest zarówno skrócenie, jak i wydłużenie tego terminu. Wszystko tak naprawdę zależy od mocy przerobowych danego sądu.

Upadłość konsumencka – i co dalej?

Jeśli dłużnikowi uda się uzyskać orzeczenie ogłaszające względem niego upadłość konsumencką nie będzie to oznaczało automatycznego zakończenia jego kłopotów finansowych. Pamiętajmy, że sąd może co prawda anulować wszystkie zobowiązania do pełnej ich wysokości, może jednak zadecydować, że część z nich dłużnik będzie musiał jednak spłacić np. w systemie ratalnym.

W dniu ogłoszenia upadłości konsumenckiej postępowania egzekucyjne toczone wobec upadłego ulegają zawieszeniu z mocy samego prawa, a następnie umorzeniu. Dodatkowo nie jest możliwe wszczynanie nowych postępowań egzekucyjnych przez jakichkolwiek wierzycieli.

Jeśli upadły posiada majątek to wyznaczony przez sąd syndyk dokona jego upłynnienia. Pieniądze uzyskane z takiej sprzedaży zostaną rozdzielone pomiędzy wierzycieli zgodnie z ustaleniami sądu. Następnym krokiem jest ustalenie planu spłaty wierzycieli, w którym określa się przez jaki czas oraz w jakich kwotach dłużnik jest zobowiązany do spłaty swoich wierzycieli. Plan spłaty wierzycieli realizowany jest przez maksymalnie 3 lata, jeśli stan niewypłacalności niezawiniony. Jednak jeżeli niewypłacalność była zawiniona to plan spłaty zostanie zasądzony na dłuższy okres, tj. od 3 do 7 lat.

Na czym polega pomoc kancelarii przy upadłości konsumenckiej?

Na rynku funkcjonuje wiele kancelarii prawnych, które oferują pomoc w sprawach o ogłoszenie upadłości konsumenckiej. Ich rola sprowadza się m.in. do dokonania sytuacji danej osoby i stwierdzenia czy możliwe jest zastosowanie wobec niej omawianej upadłości. Pamiętajmy bowiem, że jeśli sąd nie ogłosi upadłości konsumenckiej ponowna szansa na złożenie nowego wniosku nastąpi dopiero za 10 lat – złożenie wniosku musi być więc bardzo dobrze przemyślane. Kancelarie pomagają oczywiście także w przygotowaniu wszystkich niezbędnych dokumentów, reprezentacji upadłego przed sądem oraz dokonywaniu niezbędnych czynności procesowych.

Podsumowanie

Ogłoszenie upadłości konsumenckiej może być dobrym sposobem na całkowite lub częściowe oddłużenie osoby, która nie jest w stanie regulować swoich zobowiązań pieniężnych. Aby skorzystać z takiej możliwości niezbędne jest jednak złożenie wniosku o ogłoszenie omawianej upadłości do właściwego sądu rejonowego, wydziału gospodarczego. Sąd ten dokładnie bada okoliczności danej sprawy i nie jest związany złożonym wnioskiem, może również zadecydować o konieczności spłaty istniejących zobowiązań, choć w mniejszym zakresie.

FAQ

• Jakie długi obejmuje upadłość konsumencka?

Upadłość konsumencka może obejmować w zasadzie każde długi o charakterze pieniężnym, w tym narosłe odsetki od nieterminowej płatności.

• Co oznacza upadłość konsumencka dla wierzyciela?

Ogłoszenie upadłości konsumenckiej oznacza, że wierzyciele nie będą mogli od tej pory zakładać przeciwko dłużnikowi żadnych nowych postępowań egzekucyjnych, zaś te już toczące się ulegną zawieszeniu z mocy samego prawa, a później także i umorzeniu. Zgłoszona w postępowaniu wierzytelność ma szansę zostać jednak uregulowana w całości lub części, zgodnie z rozstrzygnięciem sądu prowadzącego daną sprawę.

• Jak długo sąd analizuje wniosek o upadłość konsumencką?

Postępowania z zakresu upadłości konsumenckiej trwają ok. 1 roku, przy czym pierwsza rozprawa jest wyznaczana przez sąd z reguły po upływie 3 miesięcy od dnia złożenia prawidłowego wniosku inicjującego daną sprawę.

• Kiedy oddali wniosek o upadłość?

Sąd oddala wniosek o ogłoszenie upadłości konsumenckiej jeżeli dane podane przez dłużnika we wniosku są niezgodne z prawdą lub niezupełne, chyba że niezgodność lub niezupełność nie są istotne lub przeprowadzenie postępowania jest uzasadnione względami słuszności lub względami humanitarnymi.