Likwidacja spółki z o.o.

Prowadzenie działalności gospodarczej w formie spółki z ograniczoną odpowiedzialnością nie oznacza, że takie przedsiębiorstwo będzie trwało wiecznie. Spółki ulegają bowiem procesowi likwidacji, który jest jedną z form zakończenia działania w tej właśnie postaci. Jak wygląda cała procedura związana z likwidacją spółki z o.o. i jakie kroki należy podjąć w tym zakresie?

Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością należy do kategorii kapitałowych spółek prawa handlowego. Obok spółki komandytowej jest ona jedną z najpopularniejszych form prowadzenia działalności gospodarczej w Polsce.

Zgodnie z treścią art. 151 Kodeksu spółek handlowych, spółka z ograniczoną odpowiedzialnością może być utworzona przez jedną albo więcej osób w każdym celu prawnie dopuszczalnym, chyba że ustawa stanowi inaczej. Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością nie może być zawiązana wyłącznie przez inną jednoosobową spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością. Wspólnicy są zobowiązani jedynie do świadczeń określonych w umowie spółki. Wspólnicy nie odpowiadają za zobowiązania spółki.

Jak słusznie zauważył Wojewódzki Sąd Administracyjny w Opolu w wyroku z dnia 10 marca 2017 r. (sygn. akt I SA/Op 505/16), spółka z o.o. jest przedsiębiorcą w rozumieniu art. 1a ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 12 stycznia 1991 roku o podatkach i opłatach lokalnych, a status ten uzyskuje poprzez dokonanie wpisu do rejestru przedsiębiorców w KRS, w którym też ujawniony jest przedmiot prowadzonej działalności. Przy czym właśnie wpis do rejestru przedsiębiorców KRS jest wystarczający do uznania danego podatnika za przedsiębiorcę, o którym mowa w art. 1a ust. 1 pkt 3 ustawy bez względu na to, czy taki podatnik prowadzi działalność gospodarczą w znaczeniu nadanym w art. 1a ust. 1 pkt 4 ustawy.

Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością dzięki atrybutowi osobowości prawnej wyposażona jest w zdolność prawną i zdolność do czynności prawnych i może uczestniczyć w obrocie cywilnoprawnym. Wspólnicy spółki z ograniczoną odpowiedzialnością nie odpowiadają za zobowiązania spółki. Członkowie zarządu odpowiadają za zobowiązania spółki dopiero wówczas, jeżeli egzekucja przeciwko spółce okaże się bezskuteczna.

Czym jest likwidacja spółki z o.o.?

Podstawowym celem spółki w obrocie gospodarczym jest prowadzenie działalności tak, aby przynosiła ona zyski. Należy jednak mieć na uwadze, że sąd powinien dokonywać oceny możliwości osiągnięcia tak rozumianego celu spółki z szerokiej perspektywy, ponieważ przejściowe, czy nawet trwalsze trudności ekonomiczne, o ile mają charakter przezwyciężalny, nie mogą uzasadniać rozwiązania spółki. Nie ma przy tym znaczenia, czy przyczyny takiego stanu rzeczy są zawinione, czy nie zawinione przez wspólników bądź organy spółki. Ostatecznie bowiem wyniki finansowe każdego przedsiębiorcy są tylko w części uzależnione od jego osobistych starań, gdyż istotny wpływ na nie – w warunkach gospodarki rynkowej – mają także zewnętrzne uwarunkowania, w części przypadków wręcz determinujące, czy dana działalność gospodarcza prowadzona w określonym miejscu i czasie jest rentowna, czy też przynosi straty

Likwidacja spółki z ograniczoną odpowiedzialnością jest jedną z form zakończenia działalności gospodarczej wykonywanej w tej właśnie postaci. Tak naprawdę nie powinniśmy utożsamiać jej z rozwiązaniem spółki z o.o. Likwidacja ma bowiem na celu spieniężenie majątku spółki oraz zakończenie jej bieżących spraw. Skutek rozwiązania i likwidacji spółki jest oczywiście ten sam, jednak obie instytucje są regulowane przez odmienne zasady.

W rzeczywistości postępowanie likwidacyjne powinno poprzedzać rozwiązanie spółki z ograniczoną odpowiedzialnością. W czasie likwidacji spółka zachowuje swoją osobowość prawną i funkcjonuje w obrocie prawnym z dodatkiem „w likwidacji”.

Pierwszy etap likwidacji sp. z o.o. – przyczyna rozwiązania spółki

Każde postępowanie likwidacyjne w przypadku spółki z o.o. musi zostać poprzedzone zaistnieniem przyczyn jej rozwiązania. Zgodnie z treścią art. 270 KSH, rozwiązanie spółki powodują:

• przyczyny przewidziane w umowie spółki;
• uchwała wspólników o rozwiązaniu spółki albo o przeniesieniu siedziby spółki za granicę, stwierdzona protokołem sporządzonym przez notariusza;
• w przypadku spółki, której umowa została zawarta przy wykorzystaniu wzorca umowy, również uchwała wspólników o rozwiązaniu spółki opatrzona przez wszystkich wspólników kwalifikowanym podpisem elektronicznym, podpisem zaufanym lub podpisem osobistym;
• ogłoszenie upadłości spółki;
• inne przyczyny przewidziane prawem, w tym wyrok sądowy wydany na żądanie wspólnika lub członka organu spółki, jeżeli osiągnięcie celu spółki stało się niemożliwe albo jeżeli zaszły inne ważne przyczyny wywołane stosunkami spółki lub na żądanie oznaczonego w odrębnej ustawie organu państwowego, jeżeli działalność spółki naruszająca prawo zagraża interesowi publicznemu.

Jeśli więc dojdzie do powstania choćby jednej z ww. okoliczności, spółka z o.o. będzie mogła zostać rozwiązana, a w ostateczności i zlikwidowana.

Drugi etap likwidacji – otwarcie postępowania likwidacyjnego

Zaistnienie przesłanek pozwalających na rozwiązanie danej spółki z o.o. powoduje, że możliwe staje się wszczęcie postępowania likwidacyjnego. Oczywiście wymaga ono zainicjowania przez likwidatorów takiej spółki (mogą nimi być wyłącznie osoby fizyczne posiadające pełną zdolność do czynności prawnych – w przypadku spółek z o.o. są nimi najczęściej członkowie zarządu). Otwarcie likwidacji musi być zgłoszone do sądu rejestrowego, w którym przechowywane są akta spółki – stosowny wniosek należy złożyć w ciągu 7 dni licząc od dnia otwarcia likwidacji.

Otwarcie likwidacji należy zgłosić we wniosku KRS-Z61 wraz załącznikami KRS-ZR, KRS-ZK, KRS-ZL. W praktyce zgłoszenie likwidacyjne wiąże się z koniecznością przedłożenia do sądu następujących dokumentów:

• potwierdzających rozwiązanie spółki (wskazujące na wystąpienie przyczyn przewidzianych w umowie spółki, uchwałę wspólników o rozwiązaniu spółki lub orzeczenie sądu będące podstawą do rozwiązania spółki);
• uchwały o powołaniu likwidatorów wraz z określeniem sposobu reprezentacji spółki przez likwidatorów;
• zgody likwidatorów na pełnienie funkcji wraz ze wskazaniem adresu do doręczeń korespondencji kierowanej do nich przez sąd rejestrowy;
• dowodu uiszczenia opłaty sądowej od wniosku o wpis otwarcia likwidacji oraz opłaty za ogłoszenie wpisu w Monitorze Sądowym i Gospodarczym w łącznej wysokości 350zł. W przypadku spółek zarejestrowanych elektronicznie zgłoszenie otwarcia likwidacji podlega niższej opłacie sądowej w kwocie 300 zł.

Wniosek do KRS można złożyć:

• w biurze podawczym sądu rejonowego, w wydziale gospodarczym Krajowego Rejestru Sądowego;
• nadając w placówce pocztowej na adres właściwego sądu rejonowego;
• elektronicznie (poprzez Portal S24; Portal Dostępowo-Informacyjny (PDI)).

Trzeci etap likwidacji – bilans likwidacyjny

Kolejnym etapem jest sporządzenie bilansu likwidacyjnego. Zgodnie z treścią art. 281 KSH,  likwidatorzy sporządzają bilans otwarcia likwidacji. Bilans ten likwidatorzy składają zgromadzeniu wspólników do zatwierdzenia. Likwidatorzy powinni po upływie każdego roku obrotowego składać zgromadzeniu wspólników sprawozdanie ze swej działalności oraz sprawozdanie finansowe. Do bilansu likwidacyjnego należy przyjąć wszystkie składniki aktywów według ich wartości zbywczej.

W rzeczywistości bilans likwidacyjny jest formą zestawienia kalkulacyjnego danej spółki. Likwidatorzy powinni przyjąć w nim wszystkie składniki aktywów według ich wartości zbywczej. Bilans sporządza się na dzień otwarcia likwidacji. Jeżeli likwidacja trwa jednak na przełomie roku, należy sporządzić bilanse na dzień 31 grudnia każdego roku trwania likwidacji. Bilanse te należy składać wspólnikom po zakończeniu każdego roku likwidacji. Pamiętajmy, że likwidatorzy powinni sporządzić bilans likwidacyjny w terminie 15 dni od dnia otwarcia likwidacji. Ostatni bilans likwidacyjny sporządza się na dzień poprzedzający podział między wspólników majątku pozostałego po zaspokojeniu lub zabezpieczeniu wierzycieli.

Czwarty etap likwidacji – czynności likwidacyjne w spółce z o.o.

W ramach kolejnego etapu likwidacyjnego należy doprowadzić do zakończenia wszystkich spraw w spółce. Powinniśmy przez to rozumieć zakończenie wszelkich umów, ściągnięcie istniejących wierzytelności, a także zwrot niespłaconych należności. Likwidatorzy, jako osoby uprawnione do prowadzenia spraw i reprezentacji danej spółki mają pełne prawo do podejmowania w tym zakresie wszelkich czynności prawnych, które będą w ich ocenie stosowne i uzasadnione.

W ramach czynności likwidacyjnych należy dokonać również podziału majątku spółki. Celem takich działań jest oczywiście doprowadzenie do zaspokojenia lub zabezpieczenia wierzycieli (np. złożenie określonej kwoty do depozytu sądowego) oraz podziału pozostałej części majątku spółki między wspólników albo akcjonariuszy. Pamiętajmy przy tym, że podział między wspólników majątku pozostałego po zaspokojeniu lub zabezpieczeniu wierzycieli nie może nastąpić przed upływem 6 miesięcy od daty ogłoszenia o otwarciu likwidacji i wezwaniu wierzycieli. Majątek spółki dzieli się między wspólników w stosunku do ich udziałów – umowa spółki może jednak określać w tym zakresie inne zasady podziału.

Jak zauważył NSA w wyroku z dnia 30 lipca 2020 r. (sygn. akt II FSK 867/18), podział majątku likwidowanej spółki między wspólników jest czynnością o innym charakterze niż regulowanie zobowiązań. Przekazując majątek wspólnikowi, spółka realizuje dyspozycję zawartą w art. 286 §1 i 2 KSH. Podział pozostałego po uregulowaniu zobowiązań majątku spółki pomiędzy jej wspólników następuje niejako automatycznie i wynika wprost z odpowiednich przepisów Kodeksu spółek handlowych. Nie poprzedza go powstanie zobowiązania spółki wobec wspólnika. Tymczasem, art. 14a ustawy z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych nakazuje rozpoznanie przychodu w przypadku regulowania zobowiązań wynikających z zawarcia odpowiednich umów, np. umowy pożyczki, które spowodowały zaciągnięcie przez spółkę określonych zobowiązań. Likwidacyjne wydanie majątku spółki nie jest stosunkiem umownym pomiędzy wierzycielem i dłużnikiem, a tylko taka relacja mogłaby stanowić o wystąpieniu przychodu. Jest to czynność techniczna, będąca częścią procesu likwidacyjnego. Wydanie majątku jest ostatnią czynnością spółki związaną z jej mieniem. Przypisanie jej przychodotwórczego charakteru wymagałoby tworzenia w spółce rezerw pieniężnych na zapłatę podatku oraz opóźniałoby proces likwidacyjny.

Piąty etap likwidacji – zamknięcie spółki z o.o.

Po zatwierdzeniu przez zgromadzenie wspólników sprawozdania finansowego na dzień poprzedzający podział między wspólników majątku pozostałego po zaspokojeniu lub zabezpieczeniu wierzycieli (sprawozdanie likwidacyjne) i po zakończeniu likwidacji, likwidatorzy powinni ogłosić w siedzibie spółki to sprawozdanie i złożyć je sądowi rejestrowemu, z jednoczesnym zgłoszeniem wniosku o wykreślenie spółki z rejestru. Jeżeli zgromadzenie wspólników zwołane w celu zatwierdzenia sprawozdania likwidacyjnego nie odbyło się z powodu braku kworum, likwidatorzy powinni wykonać czynności sprawozdawcze bez zatwierdzenia sprawozdania przez zgromadzenie wspólników. Księgi i dokumenty rozwiązanej spółki powinny być oddane na przechowanie osobie wskazanej w umowie spółki lub w uchwale wspólników. W braku takiego wskazania, przechowawcę wyznacza sąd rejestrowy. Z upoważnienia sądu rejestrowego wspólnicy i osoby mające w tym interes prawny mogą przeglądać księgi i dokumenty.

Wraz z wnioskiem o wykreślenie spółki z rejestru przedsiębiorców KRS należy złożyć następujące dokumenty:

• sprawozdanie likwidacyjne;
• protokół potwierdzający zatwierdzenie sprawozdania likwidacyjnego przez zgromadzenie wspólników;
• oświadczenie likwidatorów o ogłoszeniu sprawozdania likwidacyjnego w siedzibie spółki;
• uchwałę zgromadzenia wspólników o wyznaczeniu przechowawcy ksiąg i dokumentów rozwiązanej spółki;
• oświadczenie likwidatorów o braku toczących się postępowań sądowych, administracyjnych, komorniczych oraz o zaspokojeniu wszystkich wierzytelności;
• dowód uiszczenia opłaty sądowej od wniosku o wpis otwarcia likwidacji oraz opłaty za ogłoszenie wpisu w Monitorze Sądowym i Gospodarczym w łącznej wysokości 400 zł.