Konwencja CMR i prawo przewozowe

Wykonywanie czynności związanych z transportem wiąże się z koniecznością zachowania odpowiednich przepisów prawnych. W grę mogą wchodzić tutaj nie tylko normy prawa krajowego, ale także i regulacje międzynarodowe (szczególnie, gdy transport ma charakter transgraniczny). Jednymi z ważniejszych aktów prawnych są w tym zakresie Konwencja CMR oraz Prawo przewozowe.

Czym jest konwencja CMR?

Konwencja CMR obowiązuje w przypadku zarobkowego transportu drogowego towarów w relacjach międzynarodowych. Ma ona zastosowanie jedynie do przewozów świadczonych na podstawie umowy przewozu pojazdami członowymi, naczepami i przyczepami. Konieczne jest, aby kraj nadania towaru lub kraj docelowy był stroną Konwencji CMR, aby można ją było stosować.

Zgodnie z zapisami Konwencji stosuje się ją do wszelkiej umowy o zarobkowy przewóz drogowy towarów pojazdami, niezależnie od miejsca zamieszkania i przynależności państwowej stron, jeżeli miejsce przyjęcia przesyłki do przewozu i miejsca przewidziane dla jej dostawy, stosownie do ich oznaczenia w umowie, znajdują się w dwóch różnych krajach, z których przynajmniej jeden jest krajem umawiającym się.

CMR nie znajdzie jednak zastosowania względem:

• przewozu wykonywanych na podstawie międzynarodowych konwencji pocztowych;
• przewozu zwłok;
• przewozów rzeczy przesiedlenia.

Umowa CMR sporządzana na podstawie przepisów omawianej Konwencji ma istotne znaczenie dla bezpieczeństwa przewozu oraz terminowości wykonania zlecenia transportowego. Jej stosowanie wiąże się bezpośrednio z tzw. listem przewozowym CMR, w którym muszą znajdować się wszelkie wymagane przez prawo dane przewoźnika, odbiorcy oraz zawartości ładunku. Charakterystyczną cechą listu jest sposób jego sporządzania – zawsze występuje on w trzech egzemplarzach, przy czym wszystkie muszą być jednobrzmiące i identyczne co do swej treści. Listy przewozowe CMR mają identyczną moc prawną, zatem żaden z egzemplarzy nie jest mniej znaczący niż pozostałe. Jeden otrzymuje nadawca, drugi odbiorca, trzeci zaś pozostaje u przewoźnika.

Prawo przewozowe

Prawo przewozowe jest odrębnym aktem prawnym, który został uchwalony w formie ustawy z dnia 15 listopada 1984 r. Zgodnie z jej zapisami, ustawa ta reguluje przewóz osób i rzeczy, wykonywany odpłatnie na podstawie umowy, przez uprawnionych do tego przewoźników, z wyjątkiem transportu morskiego, lotniczego i konnego. Przepisy ustawy stosuje się odpowiednio do przewozu nieodpłatnego wykonywanego przez przewoźnika, do przewozów międzynarodowych, jeżeli umowa międzynarodowa nie stanowi inaczej, a także do umowy przewozu podróżnego w przypadku przewozu wykonywanego śródlądową drogą wodną w rozumieniu art. 3 lit. i rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1177/2010 z dnia 24 listopada 2010 r. o prawach pasażerów podróżujących drogą morską i drogą wodną śródlądową oraz zmieniającego rozporządzenie (WE) nr 2006/2004, jeżeli to rozporządzenie nie stanowi inaczej.

Kwestia, czy stwierdzenie, że dany podmiot ma status przewoźnika, uwarunkowane jest dopełnieniem przez ten podmiot obowiązków administracyjnoprawnych, od których zależy wykonywanie działalności w zakresie przewozu, czy też jedynie ustaleniem, że faktycznie w zakresie swojego przedsiębiorstwa dokonuje on przewozu, nie jest oceniana jednoznacznie. Na rzecz każdego ze wskazanych poglądów można powoływać rzeczową argumentację, na co wskazują wypowiedzi nauki i judykatury.

Konwencja CMR a prawo przewozowe

Przewożenie towarów musi odbywać się w zgodzie z obowiązującym prawem – które jednak ma pierwszeństwo w tym przypadku (międzynarodowe czy polskie)? Ważną informacją jest to, że stosowanie Konwencji CMR nie jest zależne od woli stron. Na gruncie prawa polskiego – strony, w przypadku przewozu, który nie podlega Konwencji, w zasadzie nie mają możliwości zdecydowania w umowie, że do danego przewozu Konwencja jednak będzie miała zastosowanie. Wątpliwe jest również wprowadzanie konkretnych postanowień Konwencji do treści umowy i przez to nadanie im mocy w ramach danego stosunku prawnego. Przeszkodą jest tu przede wszystkim bezwzględny charakter przepisów – chociażby tych, zawartych w ustawie Prawo przewozowe. Ewentualnym rozwiązaniem mogłoby być tutaj wybranie w umowie prawa obcego jako właściwego dla naszego stosunku umownego, które to prawo obce musiałoby dopuszczać stosowanie Konwencji do umów przewozu nie spełniających kryteriów wskazanych w samej Konwencji.

Przepisy Konwencji CMR mają pierwszeństwo wobec regulacji naszego prawa krajowego, co oznacza, że prawo polskie w przypadku przewozu podlegającego Konwencji, znajdzie zastosowanie tylko wtedy, gdy dana kwestia w Konwencji nie została uregulowana. Czasami brak regulacji na gruncie Konwencji nie jest rzeczą oczywistą – w przypadku chociażby reklamacji – regulacja Konwencji jest bardzo ograniczona. Przyjmuje się jednak, że nie oznacza to, że kwestia reklamacji nie jest uregulowana lecz, że reklamacje na gruncie Konwencji są mocno zliberalizowane – wyłączona jest w ten sposób chociażby bardzo restrykcyjna regulacja dotycząca reklamacji zawarta w polskim Prawie przewozowym.