Due Diligence co to jest i czemu służy?

Spółki

18Paź

Systemy prawne posługują się rozmaitymi pojęciami, nie inaczej jest w przypadku polskiego prawa, które coraz częściej sięga do nazewnictwa zagranicznego. Dziś przyjrzymy się definicji due diligence – w jakich sytuacjach możemy ją stosować i czemu dokładnie służy?

Z naszego artykułu dowiesz się, że:

  • Due diligence to pojęcie wywodzące się z amerykańskiego prawa cywilnego i oznacza należytą staranność.
  • Due diligence jest badaniem przedsiębiorstwa i jego aktualnej kondycji.
  • Celem takich działań jest sprawdzenie czy przedsiębiorstwo osiąga zyski, nie posiada zadłużeń i ma w pełni uregulowaną pozycję prawną.
  • Proces due diligence pojawia się nie tylko w przypadku transakcji sprzedaży przedsiębiorstwa ale również i połączenia dwóch różnych spółek, sprzedaży akcji lub udziałów, wywłaszczania, oddłużania czy też szukania zewnętrznych inwestorów.
  • Badanie z zakresu due diligence odnosi się do wielu różnych sfer w zakresie funkcjonowania przedsiębiorstwa, do najczęstszych należą: finansowa, prawna, handlowa, podatkowa, technologiczna.

Co to jest Due Diligence?

Due diligence jest pojęciem wywodzącym się z amerykańskiego prawa cywilnego i w dosłownym tłumaczeniu oznacza należytą staranność. W rzeczywistości pojawia się ono w związku z przeprowadzaną kontrolą przedsiębiorstwa i badaniem jego aktualnej kondycji. Bardzo często due diligence jest zlecane przez inwestora, który jest zainteresowany kupnem konkretnej firmy. Celem takich działań jest oczywiście sprawdzenie czy przedsiębiorstwo osiąga zyski, nie posiada zadłużeń i ma w pełni uregulowaną pozycję prawną, tj. czy nie toczy się wobec niego żadne postępowanie sądowe lub administracyjne.

Proces due diligence pojawia się jednak nie tylko w przypadku transakcji sprzedaży przedsiębiorstwa ale również i połączenia dwóch różnych spółek, sprzedaży akcji lub udziałów, wywłaszczania, oddłużania czy też szukania zewnętrznych inwestorów.

Pamiętajmy, aby due diligence nie mylić a audytem przedsiębiorstwa, który wynika z wewnętrznej potrzeby firmy i jest nakierowany wyłącznie na jeden zlecony obszar (np. audyt finansowy, audyt prawny, audyt technologizny). Due diligence objemuje wiele obszarów jednocześnie i nie wynika tylko z wewnętrznego zapotrzebowania przedsiębiorstwa.

Due diligence pokazuje nie tylko aktulaną kondeycję firmy ale także może przyczynić się do wzmocnienia jej pozycji na rynku. Jeśli wynik badania okaże się korzystny to przedsiębiorstwo będzie mogło pochwalić się nim w szerszym kręgu a tym samym pojawi się możliwość pozyskania nowych inwestorów oraz dalszego rozwoju. W przypadku, gdy due diligence wykaże nieprawidłowości w działaniu firmy lub elementy wymagające poprawy również może okazać się to dobrą wiadomością dla przedsiębiorcy – wiemy wówczas, które aspekty działalności powinny zostać poprawione i w jaki sposób można tego dokonać. Niezależnie więc od wyniku przeprowadzonego badania due diligence jest dobrym narzędziem diagnostycznym, które służy rozwojowi przedsiębiorstwa.

Jakie działania są podejmowane w trakcie due diligence?

Badanie z zakresu due diligence odnosi się do wielu różnych sfer w zakresie funkcjonowania przedsiębiorstwa, do najczęstszych należą:

  • finansowa,
  • prawna,
  • handlowa,
  • podatkowa,
  • technologiczna.

Due diligence powinien być bardzo dokładnym procesem, zwłaszcza, gdy w grę wchodzi badanie dużego przedsiębiorstwa. Działania w tym zakresie powinny być podejmowane przez specjalistów, którzy wiedzą jak poprawnie sprawdzić kondycję danej firmy. Na polskim rynku pojawia się ich coraz więcej, co oczywiście powoduje dużą konkurencyjność pod względem oferty z zakresu due diligence.

Due diligence prowadzi do dokonania ogólnej wyceny przedsiębiorstwa i jego składników, zarówno tych o charakterze majątkowym jak i niemajątkowym. Tak naprawdę nie istnieje jeden schemat poprawnego przeprowadzania omawianego procesu, ponieważ jest to uzależnione od wielu różnych czynników, wśród których na pierwszym miejscu pojawia się branża danego przedsiębiorstwa, liczba zatrudnianych pracowników oraz dotychczasowa pozycja na rynku.

Działania podejmowane w trakcie due diligence mogą polegać na zbieraniu dokumentacji, analizie tej już istniejącej oraz tworzeniu całkowicie nowej. Mogą opierać się na rozmowach z pracownikami, kontrahentami przedsiębiorcy lub osobami trzecimi, które nigdy nie miały do czynienia z daną firmą. Mogą wreszcie wiązać się z wykorzystywaniem narzędzi potrzebnych do badania rynku zbytu. To jakie konkretne działania pojawią się w trakcie realizacji procesu due diligence zależy od firmy wykonującej badanie oraz potrzeb zainteresowanego przedsiębiorstwa.

Badanie jest wykonywane przez osoby postronne, które nie powinny być zatrudnione w danym przedsiębiorstwie. W praktyce przy due diligence mamy do czynienia z grupą specjalistów a nie jednym kontrolerem. Cały proces kończy się przedstawieniem uzyskanych wyników, na podstawie których będzie można zdecydować o sfinalizowaniu planowanej transakcji (np. zakupie danego przedsiębiorstwa lub połączeniu kilku firm). W praktyce due diligence jest realizowane przez prawników, rzeczoznawców majątkowych, biegłych rewidentów i doradców podatkowych.

Ile czasu zajmuje badanie Due Diligence?

Tak naprawdę nie ma jednoznacznej odpowiedzi na to jak długo powinno trwać due diligence. Zdarzają się badania trwające kilka tygodni, są jednak i takie, które zajmują pół roku lub nawet rok. Wpływ na taki stan rzeczy mają wspomniane wcześniej okoliczności danej sprawy oraz wielkość przedsiębiorstwa. Due diligence jest procesem, który odnosi się do wszystkich sfer danej firmy, a im większa ona będzie, tym więcej dokumentów trzeba będzie przejrzeć i wyciągnąć z nich odpowiednie wnioski.

Due diligence może być jednak skrócone, jeśli przedsiębiorca zażyczy sobie ograniczonego badania jego firmy. W pewnym sensie mija się to jednak z celem omawianej instytucji, ponieważ mamy wówczas do czynienia z audytem w określonej dziedzinie a nie złożonym procesem due diligence.

Jakie dokumenty są potrzebne do badania Due Diligence?

Każde badanie due diligence wymaga uprzedniego podpisania stosownej umowy z firmą, która będzie przeprowadzała taką kontrolę. Polski system prawny nie posługuje się terminem umowy due diligence, a więc w tym przypadku będziemy stosowali umowę nienazwaną, umowę zlecenia albo umowę o dzieło (ostateczną decyzję co do wyboru konkretnej umowy podejmuje przedsiębiorca wspólnie z firmą, która będzie przeprowadzała due diligence).

Pamiętajmy jednak, aby w takiej umowie znalazły się odpowiednie zapisy o zachowaniu poufności co do informacji zebranych w toku całego badania. Osoby wykonujące due diligence powinny mieć dostęp do wszystkich informacji firmowych, w tym danych o charakterze wrażliwym oraz stanowiących tzw. tajemnicę przedsiębiorstwa (np. know-how firmy, listy kontrahentów, procedur wytwarzania produktów lub oferowanych usług).

Dobrze wykonane due diligence musi uwzględniać wszystkie czynniki i zmienne firmowe a to oznacza pełny dostęp do informacji dla osób wykonujących takie badanie. Oczywiście przedsiębiorca może ograniczyć działania firmy zajmującej się badaniem, jednak powinien wówczas liczyć się z tym, że due diligence będzie nieefektywny, zaś osiągnięty wynik może nie być w pełni miarodajny.

Dlaczego warto wykonać audyt prawny nieruchomości?

Tak naprawdę audyt prawny jest tylko częścią całego procesu due diligence i jak wskazuje jego nazwa ogranicza się tylko do badania przedsiębiorstwa pod kątem wypełniania obowiązujących norm prawnych. Jest to szczególnie istotna analiza, ponieważ pozwala na wykrycie ewentualnych nieprawidłowości w firmie, za które może grozić odpowiedzialność cywilna, administracyjna a niekiedy nawet i karna. Przeprowadzenie audytu prawnego jest dobrym rozwiązaniem nawet wtedy, gdy wydaje nam się, że dopełniamy w tym zakresie wszystkich wymaganych prawem obowiązków.

Due diligence rozpatrywane pod kątem prawnym umożliwia zidentyfikowanie ryzyka prawnego w firmie – jeśli zostanie przeprowadzone odpowiednio wcześnie przedsiębiorca będzie mógł podjąć odpowiednie środki zapobiegawcze i w ten sposób uniknie przykrych konsekwencji w przyszłości. Dotyczy to chociażby uzupełnienia brakującej dokumentacji, dopełnienia zaległości finansowych względem urzędu skarbowego czy też wprowadzenie stosownych regulaminów zakładowych.

Ile kosztuje due diligence nieruchomości?

Due diligence jest bardzo złożonym i czasochłonnym procesem stąd zawsze będzie wiązało się z konkretnymi kosztami. Będą one tym większe, im bardziej złożona jest badana firma i im więcej dokumentów ona posiada. W przypadku przedsiębiorstwa posiadającego własne nieruchomości w ramach tego procesu badane są również księgi wieczyste, które zawierają wiele cennych informacji o majątku firmy (np. w zakresie ustanowionych hipotek na nieruchomościach lub innych ograniczonych prawach rzeczowych). Przyjmuje się, że due diligence to koszt nawet kilkuset tysięcy złotych, przy czym odnosimy tę wartość do średniej wielkości spółki z o.o. lub spółki akcyjnej. W przypadku większych podmiotów koszty due diligence będą oczywiście znacznie wyższe, mniejsze przedsiębiorstwa mogą liczyć na upust w cenie.

Koszt usługi due diligence zależy także od firmy, która podejmie się takiego działania. Specjaliści z większych miast, którzy posiadają w tym zakresie lepsze doświadczenie będą cenili się wyżej, niż osoby, które dopiero co zaczynają swoją przygodę z due diligence. Przed podjęciem ostatecznej decyzji co do wyboru firmy, która przeprowadzi audyt warto sprawdzić kilka z nich i wybrać dla siebie najkorzystniejszą ofertę – co nie zawsze oznacza, że będzie ona najtańsza.

Podsumowanie

Due diligence to proces polegający na szerokim badaniu stanu przedsiębiorstwa działającego na rynku. Powinien on obejmować wszystkie sfery danej działalności, tj. powinien być możliwe jak najszerszy. Podstawowym celem due diligence jest opisanie aktualnej pozycji firmy, jej mocnych i słabych stron, a także wielkości i składników posiadanego majątku. Due diligence nie jest obowiązkowy i pojawia się tylko wtedy, gdy decyzję o audycie podejmie zainteresowany przedsiębiorca, względnie osoba trzecia, która jest zainteresowana kupnem innej firmy lub nawiązaniem z nią dłuższej współpracy. Przeprowadzane badanie zajmuje z reguły kilka tygodni, choć w przypadku większych przedsiębiorstw proces ten może potrwać nawet i do roku. Due diligence nie jest tanim badaniem, ponieważ jego koszty oscylują wokół kilkudziesięciu lub kilkuset tysięcy złotych. Po zakończonym procesie przedsiębiorca otrzymuje kompleksowy raport na temat stanu swojej firmy oraz ewentualne zalecenia w zakresie poprawy pojawiających się niedoskonałości.

Porozmawiaj z autorem

Katarzyna Bakuła

prawniczka, partnerka zarządzająca

kbakula@jczkancelaria.pl +48 530774189

Mogą Cię zainteresować

03Cze

Jak założyć spółkę z o.o.?

Jak założyć spółkę z o.o.?

14Lis

Odpowiedzialność członków zarządu za nieopłacone przez spółkę podatki i składki ZUS

Odpowiedzialność członków zarządu za nieopłacone przez spółkę podatki i składki ZUS
wszystkie wpisy