Dodatkowy zasiłek opiekuńczy – czy przysługuje wszystkim?

Rodzicom zatrudnionym w placówkach leczniczych dodatkowy zasiłek opiekuńczy nie będzie przysługiwał? Wyjaśniamy o co w tym wszystkim chodzi i komu ten zasiłek faktycznie przysługuje. Będzie bardzo długo ale szczegółowo i konkretnie, zatem polecamy lekturę do końca, a sprawa nie jest jasna i oczywista.

Założenia ustawowe

Na mocy rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 5 listopada 2020 r. w sprawie określenia dłuższego okresu pobierania dodatkowego zasiłku opiekuńczego w celu przeciwdziałania COVID-19 od 9 do 29 listopada 2020 roku ponownie przysługuje dodatkowy zasiłek opiekuńczy.

Przedmiotowy zasiłek przyznawany jest w trybie i na zasadach określonych w ustawie z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa.

Komu przysługuje i kiedy?

Rodzicom dzieci do lat 8 przysługuje dodatkowy zasiłek opiekuńczy, jeżeli rodzic sprawuje osobistą opiekę nad dzieckiem w przypadku:

• zamknięcia z powodu COVID-19 żłobka, klubu dziecięcego, przedszkola, szkoły lub innej placówki, do której uczęszcza dziecko,
• otwarcia tych placówek, gdy nie mogą one zapewnić opieki z powodu ich ograniczonego funkcjonowania w czasie trwania epidemii COVID-19 albo
• braku możliwości sprawowania opieki przez nianię (link do strony zewnętrznej) lub braku możliwości sprawowania opieki przez dziennego opiekuna (link do strony zewnętrznej) z powodu COVID-19.

Z powyższych uregulowań należy wnioskować, że rodzic nie może pobierać dodatkowego zasiłku opiekuńczego, jeśli placówka nie została zamknięta i funkcjonuje w sposób nieograniczony, a rodzic sam podjął decyzję o odizolowaniu dziecka i nie posłał dziecka do placówki, do której na co dzień uczęszcza.

Zasiłek opiekuńczy przysługuje również z rodzicom dzieci niepełnosprawnych z powodu zamknięcia żłobka, klubu dziecięcego, przedszkola, szkoły lub innej placówki, do której uczęszcza dziecko, ale również w przypadku ich otwarcia, gdy placówki te nie mogą zapewnić opieki, albo gdy niania lub dzienny opiekun nie może sprawować opieki z powodu COVID-19.

Zasiłek przysługuje wówczas ubezpieczonym rodzicom dzieci w wieku:

• do 16 lat, które mają orzeczenie o niepełnosprawności,
• do 18 lat, które mają orzeczenie o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności,
• do 24 lat, które mają orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego.

Dotyczy to także rodziców lub opiekunów pełnoletnich osób niepełnosprawnych zwolnionych od wykonywania pracy z powodu konieczności zapewnienia opieki nad taką osobą w przypadku zamknięcia z powodu COVID-19 placówki, do której uczęszcza dorosła osoba niepełnosprawna.

Jak go uzyskać?

W celu otrzymania dodatkowego zasiłku opiekuńczego należy złożyć u swojego płatnika składek, np. pracodawcy, zleceniodawcy, oświadczenie o sprawowaniu opieki nad dzieckiem.

Oświadczenie do pobrania tutaj. Oświadczenie to jest jednocześnie wnioskiem o dodatkowy zasiłek opiekuńczy.

Osoby prowadzące działalność pozarolniczą składają oświadczenie w ZUS przez portal PUE ZUS. Bez oświadczenia ZUS albo płatnik składek nie wypłaci zasiłku.

Kiedy dodatkowy zasiłek opiekuńczy jednak nie przysługuje?

Zasiłek nie przysługuje, jeśli drugi z rodziców dziecka może zapewnić dziecku opiekę. Podkreślić tutaj należy również, że jeśli jeden z rodziców jest bezrobotny, przebywa na urlopie macierzyńskim lub wychowawczym (dotyczącym nawet innego dziecka), to drugi z rodziców nie otrzyma dodatkowego zasiłku.

Zasiłek ten nie przysługuje również, gdy szkoła zapewni opiekę dziecku i rodzic z tej opieki skorzysta.

Analizując kwestię, kiedy dodatkowy zasiłek opiekuńczy nie przysługuje, zwrócić należy uwagę na kilka kwestii.

Jak już wspomniano, zasiłek przyznawany jest w trybie i na zasadach określonych w ustawie o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa .

Na stronie internetowej ZUS można przeczytać, że zasiłek nie przysługuje, gdy drugi rodzic może zapewnić dziecku opiekę.

Zapewnienie opieki jest jednak przez ZUS szerzej rozumiane i chodzi o każdego domownika (dokładnie osobę pozostającą we wspólnym gospodarstwie domowym), który może zająć się dzieckiem w sytuacji zamknięcia żłobka, przedszkola czy szkoły.

Warto przyjrzeć się treści art. 34 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa.

Stanowi on, że zasiłek opiekuńczy (przez to należy rozumieć także dodatkowy zasiłek opiekuńczy) nie przysługuje, jeżeli poza ubezpieczonym są inni członkowie rodziny pozostający we wspólnym gospodarstwie domowym, mogący zapewnić opiekę dziecku lub choremu członkowi rodziny.

Nie dotyczy to jednak opieki sprawowanej nad chorym dzieckiem w wieku do 2 lat.

Wnioskować by można, że skoro we wspólnym gospodarstwie domowym są nie tylko rodzice, ale także np. dziadkowie lub inni członkowie rodziny, ZUS może nie przyznać dodatkowego zasiłku opiekuńczego rodzicowi, gdyż co do zasady są inne osoby, które mogą zaopiekować się dzieckiem.

W tym miejscu warto wskazać, że za członków rodziny pozostających we wspólnym gospodarstwie domowym, mogących zapewnić opiekę nie uznaje się:

• osób całkowicie niezdolnych do pracy,
• chorych,
• osób niesprawnych fizycznie lub psychicznie ze względu na wiek,
• osób prowadzących gospodarstwo rolne,
• pracowników odpoczywających po pracy na nocnej zmianie oraz
• osób niezobowiązanych do sprawowania opieki na podstawie przepisów Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, gdy odmawiają one sprawowania opieki.

Wskazać również należy, że odnośnie do osób niezobowiązanych do opieki na podstawie przepisów Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego konieczna jest ich zgoda na opiekę, aby możliwe było uznanie ich za osoby pozostające we wspólnym gospodarstwie domowym, które to mogą zapewnić dziecku opiekę.

Wobec powyższego, dziadkowie lub inne osoby wspólnie zamieszkujące mogą nie wyrazić zgody na sprawowanie opieki nad dzieckiem i w takim przypadku ZUS, jeśli spełnione są pozostałe przesłanki przyznania zasiłku opiekuńczego (także dodatkowego), powinien ten zasiłek przyznać.

Warto odnieść się do kolejnego tematu, który wywołał niemałą burzę wśród rodziców.

Również w dniu 9 listopada 2020 r. weszło w życie Rozporządzenie Ministra Edukacji i Nauki z dnia 5 listopada 2020 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie czasowego ograniczenia funkcjonowania jednostek systemu oświaty w związku z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, w którym to znalazła się następująca regulacja:

„Od dnia 9 listopada 2020 r. do dnia 29 listopada 2020 r. szkoła podstawowa oraz szkoła artystyczna realizująca kształcenie ogólne w zakresie szkoły podstawowej jest obowiązana prowadzić działalność opiekuńczą dla dzieci osób zatrudnionych w podmiotach wykonujących działalność leczniczą oraz innych osób realizujących zadania publiczne w związku z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, uczęszczających do klas I–III szkoły podstawowej lub klas szkoły artystycznej realizującej kształcenie ogólne w zakresie odpowiadającym klasom I–III szkoły podstawowej.”

Pojawiły się głosy, że powyższy przepis, stanowiąc o obowiązku prowadzenia działalności opiekuńczej w szkołach, wprost odbiera rodzicom-lekarzom możliwość pozostania w domu z dzieckiem i skorzystania z dodatkowego zasiłku opiekuńczego.

Wnioski płynące z rozporządzenia Ministra Edukacji wywołały obawę, że lekarzom (jako zatrudnionym w podmiotach leczniczych) dodatkowy zasiłek opiekuńczy nie będzie w ogóle przysługiwał i niejako rodzicom-lekarzom nakazano oddawać dzieci pod opiekę szkoły (w świetlicy etc.)

Sam ZUS uznał takie rozumienie przepisów za prawidłowe – rodzicom zatrudnionym w placówkach leczniczych dodatkowy zasiłek opiekuńczy nie będzie przysługiwał.

W oświadczeniu o konieczności pobierania dodatkowego zasiłku opiekuńczego znalazł się punkt odnoszący do miejsca zatrudnienia, który należało zaznaczyć, celem poinformowania ZUS o fakcie ewentualnego zatrudnienia w podmiocie leczniczym.

Nadto, informacja o tym, że dodatkowy zasiłek opiekuńczy nie przysługuje osobom zatrudnionym w podmiotach leczniczych znajdowała się na stronie internetowej ZUS.

Szczególny sprzeciw płynął ze strony właśnie lekarzy, jednakże warto zauważyć, że ustawodawca w przedmiotowym przepisie rozporządzenia Ministra Edukacji nie wskazał, że chodzi wyłącznie o lekarzy – nie posłużył się pojęciem osób wykonujących zawód medyczny.

Przepis ten wyraźnie stanowi o osobach zatrudnionych w podmiocie wykonującym działalność leczniczą.

Jak można się domyślić, osób ogólnie zatrudnionych w podmiocie leczniczym jest bardzo dużo. Podmiot leczniczy do to nie tylko kliniki, oddziały, poradnie, ale również pracownicy administracyjni i nie tylko.

Tutaj wrócić należy do przepisu art. 34 ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa, który stanowi o jedynej przesłance nieprzyznania zasiłku opiekuńczego, w tym także dodatkowego zasiłku, tj. zasiłek nie przysługuje, jeżeli poza ubezpieczonym są inni członkowie rodziny pozostający we wspólnym gospodarstwie domowym, którzy ewentualnie mogą zapewnić dziecku opiekę. Nie dotyczy to jednak opieki sprawowanej nad chorym dzieckiem w wieku do 2 lat.

Nie ma zatem żadnej innej podstawy prawnej do odmowy przyznania dodatkowego zasiłku, także rodzicom-lekarzom.

Jeśli zatem rodzic-lekarz:

• jest ubezpieczony,
• sprawuje osobistą opiekę na dzieckiem, które na co dzień uczęszcza do szkoły i ma nie więcej niż 8 lat,
• żaden z członków rodziny z którym zamieszkujesz nie może zaopiekować się dzieckiem,

wówczas należny jest mu dodatkowy zasiłek opiekuńczy z tego tytułu.

Zorganizowanie opieki w szkołach dla dzieci lekarzy i możliwość powierzenia opieki nad dzieckiem szkole nie oznacza, że jeśli z tego prawa nie skorzystają i sami będą zajmowali się dzieckiem to nie otrzymają zasiłku.

Należy pamiętać, że jest to dodatkowe wyjście z sytuacji, gdy lekarz musi stawić się w pracy, nie ma możliwości zapewnienia ad hoc opieki dla dziecka. Jest to rozwiązanie ewentualne, a nawet przywilej, z którego jednak nie trzeba skorzystać.

Pisząc niniejszy artykuł powzięliśmy wiedzę, że zarówno ze strony internetowej ZUS, jak i z oświadczenia o sprawowaniu osobistej opieki nad dzieckiem, stanowiącym jednocześnie wniosek o przyznaniu zasiłku – zniknęły punkty/zapisy odnoszące się do uzależniania możliwości otrzymania dodatkowego zasiłku opiekuńczego od miejsca zatrudnienia (czyt. w podmiocie leczniczym lub realizowania zadań publicznych w związku z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19).

Zdawać by się mogło, że sprzeciw płynący ze środowiska lekarskiego został wysłuchany i dodatkowy zasiłek opiekuńczy będzie obecnie przysługiwał także wszystkim osobom zatrudnionym w podmiotach wykonujących działalność leczniczą oraz  realizującym zadania publiczne w związku z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19.

Przepisy rozporządzeń jednak nie uległy zmianie. Będziemy na bieżąco informować.