Czym jest i kogo dotyczy skarga pauliańska ?

08Sie

Dochodzenie należności od opornego dłużnika nie jest prostym zadaniem, szczególnie jeśli celowo wyzbywa się on swojego majątku. W takiej sytuacji wierzyciele nie mogliby nigdy zaspokoić swoich roszczeń, ustawodawca wprowadza jednak skargę pauliańską, która może zablokować działania dłużnika. Czym dokładnie jest ta skarga i kto może z niej skorzystać?

W skrócie:

Skarga pauliańska jest narzędziem, które pozwala wierzycielom zakwestionować działania dłużnika prowadzące do zmniejszenia lub całkowitego wyzbycia się przez niego majątku.
Uprawnionym do skorzystania ze skargi pauliańskiej jest każdy z wierzycieli dłużnika.
Aby wierzyciel mógł skorzystać ze skargi pauliańskiej niezbędne jest jednak złożenie przez niego pozwu do właściwego sądu.
Z instytucji skargi można skorzystać w ciągu 5 lat licząc od dnia dokonania kwestionowanej czynności przez dłużnika.

Co to jest skarga pauliańska?

Skarga pauliańska należy do instytucji prawa cywilnego, co w praktyce oznacza, że jej dokładną regulację odnajdziemy w przepisach Kodeksu cywilnego.

Zgodnie z treścią art. 527 i 528 KC gdy wskutek czynności prawnej dłużnika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli osoba trzecia uzyskała korzyść majątkową, każdy z wierzycieli może żądać uznania tej czynności za bezskuteczną w stosunku do niego, jeżeli dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli, a osoba trzecia o tym wiedziała lub przy zachowaniu należytej staranności mogła się dowiedzieć.

Czynność prawna dłużnika jest dokonana z pokrzywdzeniem wierzycieli, jeżeli wskutek tej czynności dłużnik stał się niewypłacalny albo stał się niewypłacalny w wyższym stopniu, niż był przed dokonaniem czynności.

Jeżeli wskutek czynności prawnej dłużnika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli uzyskała korzyść majątkową osoba będąca w bliskim z nim stosunku, domniemywa się, że osoba ta wiedziała, iż dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli.

Jeżeli wskutek czynności prawnej dłużnika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli korzyść majątkową uzyskał przedsiębiorca pozostający z dłużnikiem w stałych stosunkach gospodarczych, domniemywa się, że było mu wiadome, iż dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli.

Jeżeli wskutek czynności prawnej dokonanej przez dłużnika z pokrzywdzeniem wierzycieli osoba trzecia uzyskała korzyść majątkową bezpłatnie, wierzyciel może żądać uznania czynności za bezskuteczną, chociażby osoba ta nie wiedziała i nawet przy zachowaniu należytej staranności nie mogła się dowiedzieć, że dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli.

Skarga pauliańska jest więc narzędziem, które pozwala wierzycielom zakwestionować działania dłużnika prowadzące do zmniejszenia lub całkowitego wyzbycia się przez niego majątku. Instytucja ta ma zadanie chronić wierzycieli przed nieodpowiedzialnymi dłużnikami, gwarantuje niejako wyższy stopień wypłacalności danej osoby – nie będzie ona mogła powoływać się na fakt braku majątku, jeśli celowo doprowadziła do takiej sytuacji wiedząc, że posiada nieuregulowane zobowiązania.

Kto może skorzystać ze skargi pauliańskiej?

Uprawnionym do skorzystania ze skargi pauliańskiej jest każdy z wierzycieli dłużnika, który poprzez swoje działania zmniejsza swój majątek i w ten sposób próbuje zwolnić się ze swojej odpowiedzialności za zobowiązanie. Nie ma przy tym znaczenia jakiego rodzaju jest to wierzyciel (osoba fizyczna lub osoba prawna) oraz jak długo istnieje dana wierzytelność.

Jak zauważył Sąd Apelacyjny w Krakowie w wyroku z dnia 18 listopada 2021 r. (sygn. akt I ACa 1005/21), dla skuteczności roszczeń pauliańskich indyferentny prawnie pozostaje element przesunięć majątkowych pomiędzy dłużnikiem i innymi osobami (osobami trzecimi) w wyniku wykonania odpowiednich zobowiązań majątkowych między tymi podmiotami, byleby tylko wystąpiły przesłanki roszczeń pauliańskich przewidziane w art. 527 KC.

W orzecznictwie wskazywano, że można nawet zaskarżyć umowę o dział spadku obejmującą nieruchomość spadkobierców, jeżeli na podstawie tej umowy dłużnik przeniósł swój udział we współwłasności nieruchomości na innych spadkobierców bez uzyskania odpowiedniej spłaty w wyniku wykonania wcześniejszych, tzw. nieformalnych porozumień dotyczących spadku. Tym bardziej więc wewnętrzne porozumienie dłużnika i pozwanej, które nie znalazły wyrazu w treści aktu notarialnego, nie mogą być przeszkodą do uznania czynności prawnej za bezskuteczną w sytuacji zniesienia współwłasności dokonanej między małżonkami bez żadnych spłat i dopłat.

Jakie warunki trzeba spełnić, aby skorzystać ze skargi pauliańskiej?

Aby wierzyciel mógł skorzystać ze skargi pauliańskiej niezbędne jest złożenie przez niego pozwu do właściwego sądu – właściwym będzie oczywiście sąd miejsca zamieszkania pozwanego dłużnika. Wierzyciel staje się wówczas powodem w sprawie, który musi wykazać zasadność swoich żądań – powinien przedstawić przed sądem podstawę prawną istniejącego zobowiązania pomiędzy nim a dłużnikiem (najczęściej będzie to niewykonana przez dłużnika umowa). Dodatkowo trzeba wskazać, iż zobowiązany doprowadził do uszczuplenia swojego majątku, tak, że obecnie nie jest on w stanie spłacić swojego długu.

Pozew ze skargi pauliańskiej musi być należycie opłacony – opłata sądowa wynosi 5% wartości przedmiotu sporu. Wartością tą jest kwota roszczenia dochodzonego przez wierzyciela. Pamiętajmy, że wierzyciele mogą starać się o zwolnienie od kosztów sądowych w całości lub części, jeśli wykażą przed sądem, że nie są w stanie pokryć tych opłat bez uszczerbku dla koniecznego utrzymania siebie i swojej rodziny. Jeśli sąd przyzna zwolnienie nie będzie potrzeby wnoszenia powyższej opłaty sądowej od pozwu.

W jakim czasie można złożyć skargę pauliańską?

Wierzyciele nie mogą zwlekać ze złożeniem skargi pauliańskiej do sądu, prawo przewiduje bowiem, że takie roszczenie ulega niestety przedawnieniu. Z omawianej skargi można skorzystać w ciągu 5 lat licząc od dnia dokonania kwestionowanej czynności przez dłużnika. Przykładowo jeśli zobowiązany sprzedał cały swój majątek 20 maja 2022 r. to przedawnienie skargi pauliańskiej w tym zakresie nastąpi 21 maja 2027 r. (po tej dacie złożenie pozwu do sądu nie ochroni wierzyciela w żaden sposób – skarga nie zostanie uwzględniona).

Jak wygląda postępowanie w sprawie skargi pauliańskiej?

Sąd decydując się na przyjęcie pozwu ze skargi pauliańskiej z pewnością będzie chciał wysłuchać każdej ze stron oraz powołanych przez nich świadków. W tym celu wyznaczona zostanie rozprawa, na której wierzyciel i dłużnik będą szczegółowo przesłuchiwani. Jednocześnie będą oni mogli składać własne wnioski i kwestionować stanowisko przeciwnika procesowego.

Po przeprowadzeniu rozprawy (lub jej większej ilości) sąd podejmie rozstrzygnięcie, w którym albo uzna żądania wierzyciela i stwierdzi, że czynność dłużnika nie odnosi skutków prawnych wobec wierzyciela, albo też uzna, że wierzyciel nie miał racji, zaś czynność dłużnika jest ważna i skuteczna wobec wszystkich osób trzecich.

W każdym przypadku od wydanego rozstrzygnięcia strony będą miały możliwość wniesienia odwołania w ściśle wyznaczonym terminie, o czym z pewnością zostaną pouczone przez sąd (ustnie na rozprawie albo pisemnie).

Kiedy skarga pauliańska nie działa?

Skarga pauliańska nie będzie skuteczna jeśli zostanie wniesiona po terminie jej przedawnienia, tj. po upływie 5 lat od dnia dokonania kwestionowanej czynności przez dłużnika. Dodatkowo instytucja ta nie będzie działała, jeśli wierzyciel nie wykaże przed sądem, że zobowiązany działał z pokrzywdzeniem wierzycieli. Innymi słowy jeśli dłużnik podczas rozprawy będzie w stanie się obronić i przekona sąd do własnego zdania, wówczas skarga nie będzie skuteczna.

Czy skaga pauliańska jest skuteczna?

Jeśli wierzyciel poprawnie sformułuje żądania w pozwie ze skargi pauliańskiej to skarga ta może być skutecznym narzędziem do walki z nieuczciwym dłużnikiem. Pamiętajmy jednak, że wymaga to posiadania odpowiedniej wiedzy i doświadczenia prawnego, w ostateczności będziemy mieli do czynienia z postępowaniem sądowym, w którym trzeba będzie wykazać zasadność swojego stanowiska. W praktyce skargi pauliańskie są skuteczne, jeśli wiemy jak z nich poprawnie skorzystać.

Podsumowanie

Skarga pauliańska należy do instytucji prawa cywilnego i pozwala zakwestionować czynności dłużnika, które doprowadzają do zmniejszenia jego majątku w taki sposób, że nie jest on w stanie w pełni uregulować swojego zobowiązania. Skarga ta służy ochronie interesów wierzycieli w ten sposób, aby wskutek nieuczciwego zachowania dłużników w dalszym ciągu mogli oni żądać zaspokojenia swojego roszczenia. Jeśli skarga zostanie uznana za zasadną przez sąd dłużnik i tak będzie musiał spłacić swoje zobowiązanie, bez względu na to czy wyzbył się całego swojego majątku.

FAQ

Co daje uwzględnienie skargi pauliańskiej?

Skarga pauliańska pozwala uznać sądowi bezskuteczność czynności prawnej dokonanej przez dłużnika w stosunku do wierzyciela. Wierzyciel może dochodzić zaspokojenia swojej wierzytelności z konkretnego składnika należącego do osoby trzeciej z pierwszeństwem przed jej wierzycielami.

Kto jest pozwanym przy skardze pauliańskiej?

Pozwanym w skardze pauliańskiej może być zarówno sam dłużnik, jak i osoba trzecia, która otrzymała od dłużnika korzyść majątkową.

Jak się bronić przed skargą pauliańską?

Obrona przed skargą pauliańską sprowadza się głównie do przedstawienia zarzutu przedawnienia roszczeń wierzyciela albo na wykazaniu, że czynność miała na celu pokrzywdzenie jedynie przyszłych wierzycieli. osoba trzecia może kwestionować swoją rzekomą wiedzę o zamiarze pokrzywdzenia wierzycieli, złe zamiary dłużnika, a także jego niewypłacalność w chwili dokonywania czynności prawnej.

Czy ustanowienie hipoteki może być zaskarżone skargą pauliańską?

Tak, ustanowienie hipoteki może być zaskarżone skargą pauliańską.

Czy komornik może wnieść skargę pauliańską?

Uprawnionym do wniesienia skargi pauliańskiej jest wierzyciel, który został pokrzywdzony wskutek działania dłużnika. W praktyce oznacza to, że komornicy nie wnoszą tego typu skarg do sądu.