Czego znów chce ZUS? Nowe obowiązki dla firm od stycznia 2021 roku

Na podstawie art. 22 ustawy z dnia 31 marca 2020 r. o zmianie ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych oraz niektórych innych ustaw  (Tarcza Antykryzysowa) wprowadzono dla płatników składek lub osoby zlecającej dzieło obowiązek zgłaszania do ZUS każdej zawartej umowy o dzieło.

Powyższy obowiązek będzie dotyczył sytuacji, w których:

• umowa o dzieło zawarta zostanie z osobą, z którą nie pozostają w stosunku pracy lub
• jeżeli w ramach takiej umowy osoba taka nie wykonuje pracy na rzecz pracodawcy, z którym pozostaje w stosunku pracy.

Zgłoszenie do ZUS będzie należało dokonać w terminie 7 dni od dnia zawarcia umowy o dzieło, a informacje dotyczące zawartych umów będą ewidencjonowane na koncie płatnika składek.

Umowa o dzieło, czyli umowa rezultatu, jest jedną z najpopularniejszych umów cywilnoprawnych. Obecnie w jej ramach wykonawca nie podlega składkom na ubezpieczenie emerytalne, rentowe, chorobowe, wypadkowe i zdrowotne, chyba że umowa o dzieło zostanie zawarta z własnym pracownikiem. Do tej pory nie było obowiązku zgłaszania do ZUS faktu zawarcia takiej umowy z wykonawcą.

Podkreślić należy, że zgłoszenie do ZUS według nowych reguł, od stycznia 2021 r., nie będzie oznaczało automatycznego oskładkowania, ale będzie stanowiło to podstawę do przeprowadzania kontroli u płatników i osób zlecających zawieranie umów o dzieło.

Przede wszystkim analizie podlegać będzie spełnienie przez zawartą umowę przesłanek przewidzianych dla umowy rezultatu. W przypadku wykazania w toku kontroli, że zawarto umowę o dzieło nieprawidłowo, tj. niezgodnie z charakterem umowy o dzieło, może zostać ona przekwalifikowana na oskładkowaną już umowę zlecenia lub inną np. umowę o świadczenie usług.

Powyższe będzie wiązało się z zapłatą zaległych składek i odsetek.

Warto przypomnieć, że przedmiotem umowy o dzieło jest zobowiązanie do wykonania dzieła, czyli osiągnięcia określonego, indywidualnego rezultatu w postaci materialnej lub niematerialnej. Wykonanie dzieła najczęściej polega na:

• wytworzeniu rzeczy,
• zmianie rzeczy już istniejącej,
• naprawieniu rzeczy,
• przerobieniu rzeczy,
• uzupełnieniu albo rozbudowie rzeczy,
• połączeniu rzeczy z innymi rzeczami,
• dodaniu części składowych

W przypadku umowy zlecenia czy umowy o świadczenie usług przedmiotem jest zobowiązanie do wykonywania określonych czynności.

Umowa o dzieło różni się od umowy zlecenia tym, że wykonawca umowy o dzieło zobowiązuje się nie do samego działania, lecz do uzyskania określonego dzieła jako rezultatu tego działania (wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie  z 4 lutego 2014 r., III AUa 596/13). Wykonywanie określonej czynności (szeregu powtarzających się czynności) bez względu na jej rezultat jest właściwe dla umów zlecenia (wyrok Sądu Najwyższego z 4 lipca 2013 r., II UK 402/12).

Na ten moment nie są znane szczegóły formalne zgłoszenia umowy o dzieło do ZUS. Proces ewidencjonowania tych umów nie jest obecnie uregulowany w kontekście nowych deklaracji oraz kodów zgłoszeń. Nowe przepisy zaczną obowiązywać od 1 stycznia 2021 r., zatem być może zmiany dotyczące tych deklaracji pojawią się za jakiś czas.

Przede wszystkim do czasu wejścia w życie nowych przepisów płatnicy składek i osoby zlecające dzieło powinny podjąć czynności mające na celu zweryfikowanie prawidłowość zawartych umów o dzieło.

Konieczna jest szczegółowa analiza, czy w danych sytuacjach zasadnie zawarto umowę o dzieło, czy nie spełnia ona przesłanek umowy zlecenia lub innej, która podlega już obowiązkowi odprowadzenia składek na ubezpieczenie społeczne.

Do czasu wejścia nowych przepisów w życie należy również oszacować poziom ryzyka przekwalifikowania umów o dzieło na umowy zlecenia, podjąć decyzje dotyczące ewentualnej zmiany umów o dzieło na przyszłość  oraz ustalić, w jakich przypadkach będą nadal stosowane umowy o dzieło podlegające zgłoszeniu.

Planowany obowiązek zgłoszenia do ZUS zawartych umów o dzieło należy uznać za pierwszy krok do objęcia tych umów obowiązkowymi ubezpieczeniami.