Przejście na emeryturę a odprawa i urlop wypoczynkowy

Zgodnie z art. 92 § 1 kodeksu pracy pracownikowi spełniającemu warunki uprawniające do renty z tytułu niezdolności do pracy lub emerytury, którego stosunek pracy ustał w związku z przejściem na rentę lub emeryturę, przysługuje odprawa pieniężna w wysokości jednomiesięcznego wynagrodzenia. Ponadto pracownik, który otrzymał odprawę, nie może ponownie nabyć do niej prawa.

Odprawa emerytalna ustalona w kodeksie pracy jest to minimum i przysługuje każdej osobie przechodzącej na emeryturę bez względu na jej wiek czy staż pracy. W regulaminach wynagradzania, układach zbiorowych pracy czy innych wewnątrzzakładowych aktach prawa pracy mogą być określone inne warunki odprawy emerytalnej, ale nie mniej korzystne niż wynikające z kodeksu pracy.

Odprawą emerytalną wielokrotnie zajmował się Sąd Najwyższy. Poniżej przedstawiamy kilka najciekawszych tezy z jego orzecznictwa:

• Jeżeli roszczenie o odprawę emerytalną uregulowaną w układzie zbiorowym pracy okaże się nieuzasadnione, sąd obowiązany jest ocenić to żądanie na podstawie przepisów powszechnie obowiązujących. (wyrok SN z dnia 29 czerwca 2010 r., sygn. I PK 33/10)
• Ugruntowany jest także pogląd, że przejściem na emeryturę w rozumieniu art. 92¹ § 1 kodeksu pracy jest zmiana statusu pracownika lub pracownika – emeryta na status wyłącznie emeryta. Następuje ono zawsze i tylko przez ustanie stosunku pracy. Dopóki bowiem trwa stosunek pracy osoba posiadające ustalone prawo do emerytury lub pobierająca to świadczenie nie przestaje być pracownikiem. Zmiana statusu prawnego pracownika, również pracownika posiadającego równocześnie niejako podwójny status (pracownika i emeryta), wyraża się w tym, że traci on ten status i staje się emerytem, co jest następstwem ustania jego stosunku pracy pozostającego w związku z przejściem na emeryturę. W tym znaczeniu kilkukrotne przejście pracownika na emeryturę nie jest wykluczone. Dla tak rozumianego przejścia na emeryturę pozostaje bez znaczenia okoliczność nabycia uprawnień do emerytury przed nawiązaniem stosunku pracy, chyba że pracownik już wcześniej skorzystał z uprawnienia do takiej odprawy. Unormowanie ustanowione w art. 92¹ § 2 kodeksu pracy oznacza bowiem, że pracownik, który otrzymał odprawę emerytalną wskutek ustania stosunku pracy w związku z przejściem na emeryturę, nie może ponownie nabyć do niej prawa przechodząc na emeryturę po rozwiązaniu kolejnego stosunku pracy (wyrok SN z dnia 11 lipca 2018 r., sygn. II PK 105/17, wyrok SN z dnia 2 marca 2010 r., sygn. II PK 239/09, wyrok z dnia 2 października 2013 r., sygn. II PK 14/13, wyrok SN z dnia 9 grudnia 2015 r., sygn. I PK 1/15).
• Przyczyną niedotyczącą pracownika w rozumieniu art. 10 ust. 1 ustawy nie jest przejście na emeryturę, gdyż nie taki jest cel ustawy z 13 marca 2003 r. W przeciwnym razie należałoby niezasadnie stwierdzić, że odprawa pieniężna (tzw. ekonomiczna) przysługuje wszystkim pracownikom, których umowy o pracę ulegają rozwiązaniu z powodu przejścia na emeryturę (wyrok SN z dnia 6 lipca 2011 r., sygn. II PK 51/11)
• odprawa emerytalna lub rentowa przysługuje pracownikowi także wówczas, gdy przejście na emeryturę albo rentę następuje w zbiegu z innymi przyczynami rozwiązania stosunku pracy, np. długotrwałą niezdolnością do pracy (art. 53 kodeksu pracy) czy zwolnieniem z przyczyn niedotyczących pracownika (wyrok SN z 28 lipca 1999 r., sygn. I PKN 174/99).

Możliwa jest kumulacja odprawy emerytalnej (art. 92¹ kodeksu pracy) z odprawą pieniężną z ustawy z 13 marca 2003 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników. Z orzecznictwa wynika, że przyczyna rozwiązania musi być inna niż samo przejście na emeryturę, ale skutkiem jest również przejście przez takiego pracownika na emeryturę jako następstwo zdarzeń. Zależy od stanu faktycznego sprawy.

Urlop wypoczynkowy przy przejściu na emeryturę.

Z art.  155¹ § 1 pkt 1 kodeksu pracy wynika, iż w roku kalendarzowym, w którym ustaje stosunek pracy z pracownikiem uprawnionym do kolejnego urlopu, pracownikowi przysługuje urlop u dotychczasowego pracodawcy – w wymiarze proporcjonalnym do okresu przepracowanego u tego pracodawcy w roku ustania stosunku pracy, chyba że przed ustaniem tego stosunku pracownik wykorzystał urlop w przysługującym mu lub w wyższym wymiarze.

Dalej, z art. 171 § 1 kodeksu pracy wynika, iż w przypadku niewykorzystania przysługującego urlopu w całości lub w części z powodu rozwiązania lub wygaśnięcia stosunku pracy pracownikowi przysługuje ekwiwalent pieniężny.

Jak potwierdził Sąd Najwyższy w swojej uchwale z dnia 20 sierpnia 1997 r., sygn. III ZP 26/97 w przypadku rozwiązania stosunku pracy i niewykorzystania z tego powodu urlopu wypoczynkowego nabytego w pełnym wymiarze (art. 153 § 3 kodeksu pracy) pracownikowi przysługuje od dotychczasowego pracodawcy ekwiwalent pieniężny odpowiadający urlopowi w wymiarze proporcjonalnym do okresu przepracowanego u tego pracodawcy w roku, w którym rozwiązano stosunek pracy, także w sytuacji, gdy nastąpiło to w związku z nabyciem przez pracownika uprawnień emerytalnych.